Nieuws

Hoe Harderwijk criminele asielzoekers succesvol aanpakt, maar onrust blijft bestaan

Omwonenden van het azc in Harderwijk balen van de overlast door asielzoekers.
Omwonenden van het azc in Harderwijk balen van de overlast door asielzoekers. © Omroep Gelderland
HARDERWIJK - Reijna Dwars zit deze zomer niet tot ‘s avonds laat in haar tuin vanwege de overlast die ze heeft van asielzoekers. Het azc tegenover haar huis aan de Graaf Ottolaan blijft vanaf morgen nog eens vijf jaar. En hoewel Harderwijk succesvol optreedt tegen criminele asielzoekers, en de winkel- en fietsdiefstal daalt, blijft het onrustig in haar straat en binnen de muren van het centrum. Dat blijkt uit onderzoek van Omroep Gelderland.
“Zodra het zomer wordt, begint het gerotzooi weer”, zegt de 61-jarige Reijna. De Harderwijkse doelt op de asielzoekers die tot ‘s avonds laat op het voetbalveldje voor haar huis ‘lawaai maken’, harde muziek draaien, maar ook buurtkinderen ‘wegjagen’ en ‘met messen zwaaien’. Afgelopen Hemelvaart rolden twee azc-bewoners vechtend door haar tuin. En regelmatig ziet ze politieauto’s en ambulances met zwaailichten het azc-terrein op rijden.
De tekst gaat verder onder de foto.
De binnenplaats van het azc aan de Graaf Ottolaan in Harderwijk.
De binnenplaats van het azc aan de Graaf Ottolaan in Harderwijk. © Omroep Gelderland
De 20-jarige Abel Al Temimi kent Reijna Dwars niet, maar de onrust wel. Hij vluchtte voor de oorlog in Irak, is vijf jaar in Nederland en woont sinds december in het azc in Harderwijk. “Er is vaak ruzie in de kamers waar we met z’n achten dicht op elkaar leven, met drie personen in een slaapkamer. In mei heb ik de politie gebeld toen een medebewoner met een bloedende hoofdwond naar me toe kwam. Hij kreeg een klap tijdens een ruzie waar hij niets mee te maken had.”

Broeierige zomer

De ervaringen doen denken aan de zomer van 2019. Ondernemers en buurtbewoners trekken bij de gemeenteraad aan de bel na een steekincident in het azc waarbij drie mannen gewond raken. De buurt heeft dan al maanden last van stelende, intimiderende en zakkenrollende asielzoekers. Het is de eerste zomer waarin het azc 800 gevulde bedden telt in plaats van de eerdere 400 bedden.
Politie en gemeente willen niet zeggen hoeveel asielzoekers onder de dieven zitten. De eigenaar van de Jumbo, John van de Wardt, kan wel een indruk geven. “Van de 28 aanhoudingen waren 20 bewoners van het azc”, zegt hij in mei 2019. De klachten van de ondernemers en omwonenden worden serieus genomen. De burgemeester accepteert de overlast niet en onderneemt actie. Alle betrokken partijen gaan om de tafel en er komt hulp vanuit het ministerie.
De tekst gaat verder onder de foto.
Winkelcentrum Tweelingstad ligt vlakbij het azc.
Winkelcentrum Tweelingstad ligt vlakbij het azc. © Omroep Gelderland

Tevreden ondernemers

Van de Wardt is nu tevreden: “In vergelijking met toen is het nu heel rustig.” De bakker en de eigenaar van de cafetaria in het winkelcentrum bevestigen dat. “Er is nog wel eens een incident, maar de veiligheid in mijn winkel is niet meer in gevaar”, vertelt ook Matthijs van Engering, eigenaar van de DA-drogist en bestuurslid van de ondernemersvereniging van het winkelcentrum.
“Twee jaar geleden was het wekelijks raak, bij de Jumbo zelfs dagelijks. Veel diefstal, met irritant gedrag en verzet.” Maar de oplossingen werken goed, volgens de winkelier. “Er hangt een camera, bij de Jumbo staat een bewaker en als wij contact opnemen met de wijkagent, wordt het direct opgepakt. Een asielzoeker die overlast veroorzaakt, zien we vaak niet meer terug. We staan er niet meer alleen voor.”
Bekijk de video. De tekst gaat eronder verder.
Matthijs Engering over het azc in Harderwijk

Uniek in Nederland

Harderwijk staat inmiddels op de kaart als voorbeeld van hoe je overlastgevende asielzoekers aanpakt. Staatssecretaris Ankie Broekers-Knol (Asielzaken) prees de gemeente begin vorig jaar nog voor de behaalde resultaten. Het hoge aantal winkeldiefstallen in het nabijgelegen winkelcentrum Tweelingstad was na de zomer flink gedaald.
Hier zie je het effect van de goede samenwerking in Harderwijk, zegt Jur Verbeek, die vanuit het ministerie van Justitie en Veiligheid in de nieuwe functie van ketenmarinier naar Harderwijk is gestuurd. De oud-politieman ondersteunt gemeenten om beter op te treden tegen overlastgevende asielzoekers.
“In Harderwijk weten alle betrokken partners elkaar te vinden: de politie, het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA), Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND), Dienst Terugkeer & Vertrek (DT&V), de Afdeling Vreemdelingen Identificatie en Mensenhandel (AVIM), de burgemeester, kortom alle partijen in de migratieketen", zegt Verbeek. “Ze hebben elkaars nummer en komen regelmatig bij elkaar voor overleg. Zo kunnen ze direct actie ondernemen als een asielzoeker overlast veroorzaakt. Harderwijk is de eerste met zo’n samenwerkingsverband. Dat de AVIM erbij zit, de voormalige vreemdelingenpolitie, is uniek in Nederland.”

350 overlastgevers

Iemand die overlast veroorzaakt, kan door de korte lijntjes direct een time-out krijgen. Dat betekent tijdelijk een sober verblijf in een ander azc. Een andere maatregel is een overplaatsing naar een centrum met extra handhaving en toezicht. Of de DT&V kijkt of de asielzoeker versneld kan worden uitgezet.
Ketenmarinier Verbeek zet de werkwijze en maatregelen inmiddels ook in bij andere gemeenten. En hij verzamelt namen van de grootste overlastgevers op zijn Top-X lijst, zodat die bekend zijn bij alle partijen in de migratieketen, ook landelijk.
Deze kleine groep verpest het voor de rest - Jur Verbeek, ketenmarinier
“In Harderwijk houden we op dit moment ongeveer 16 personen in de gaten. Landelijk gaat het om 350 overlastgevers, voornamelijk mannen, en iets meer dan de helft is minderjarig. We vangen nu zo’n 28.000 asielzoekers in Nederland op. Het is dus een hele kleine groep, die veel aandacht vraagt, maar die wel het draagvlak kan verpesten voor de opvang van vluchtelingen.”
Tijdens gesprekken met buurtbewoners rondom het azc blijkt dat vooral de straat waar Reijna Dwars woont, overlast ervaart van asielzoekers. Die straat grenst direct aan het azc en ligt op de looproute van het azc naar het station en het stadsstrand.
Buren Monique Geukens en Lasèh Guilich vertellen in de onderstaande video over hun ervaringen. De tekst gaat eronder verder.
Lasèh Guilich en Monique Geukens over azc
Niet alleen de omwonenden vertellen over onrust. Op het terrein van het azc horen we ook van meerdere bewoners dat het onrustig is. Twee jonge jongens laten ons video’s en foto’s zien van medebewoners die met elkaar op de vuist gaan.
We spreken ook Junior Ngambo Kumbi uit Congo. Hij vertelt in de onderstaande video wat hij ervan meemaakt. De tekst gaat eronder verder.
Asielzoeker Junior Ngambo Kumbi over het azc

Verdubbeling incidenten

Het aantal fysieke agressie- en geweldsincidenten verdubbelde vorig jaar in het azc in Harderwijk, van 41 in 2019 naar 86 in 2020, blijkt uit incidentenrapportages van het COA. Een flinke toename, maar die moet je wel in de juiste context zien, volgens locatiemanager Thami Zabda. “Daar valt al het fysieke geweld onder, van een duw tot een steekincident.”
Hij betreurt de incidenten, maar deze kun je niet voorkomen. “Wij hebben hier 48 nationaliteiten, bijna 800 bewoners. Die ook nog eens lang met elkaar in een kleine ruimte zitten, vaak niet dezelfde taal spreken en veel hebben meegemaakt. Het is logisch dat daar ruzie ontstaat.”
De tekst gaat verder onder de foto.
Locatiemanager Thami Zabda praat met asielzoeker Junior Ngambo Kumbi.
Locatiemanager Thami Zabda praat met asielzoeker Junior Ngambo Kumbi. © Omroep Gelderland

Zorgen voor veilig gevoel

Door met de bewoners te praten probeert hij alsnog voor een veilig gevoel te zorgen binnen het azc. “Werknemers doen kamerbezoeken en kamercontroles en proberen vertrouwen te winnen. Na een incident gaan ze bij bewoners langs om te vragen wat het met hen deed. Door corona mochten we een tijd niet op de kamers komen, toen zagen we ook dat er meer ruzie was.”
Abel Al Temimi praat in de bewonersraad van het azc mee over wat er beter kan: “Het gaat redelijk goed hier, in de basis voel ik me veilig. Maar ik ben kritisch over hoe de receptie en het COA omgaan met geweld. Ze zeggen dan: jongens, niet meer doen. Ze lossen de problemen niet echt op.”
Bij een incident in mei waarbij een medebewoner met een bloedende hoofdwond naar hem toe kwam voor hulp, viel de steun hem ook tegen. “Ik belde zelf de politie, omdat de receptie dat niet wilde doen. Toen die er was, werd de dader niet eens opgepakt. Ook de beveiligers bij de receptie deden niets. De dader zat gewoon rustig op zijn kamer. Na een paar dagen is hij weggelopen. Ik heb hem sindsdien niet meer gezien.”

‘Ken je bewoner’

Thami Zabda herkent de teleurstelling. “Bewoners verwachten dat iemand na een incident wordt opgepakt, maar soms is daar niet genoeg bewijs voor of wil het slachtoffer geen aangifte doen. We sporen ze wel altijd aan om dat te doen, zodat de politie het kan oppakken.” Ook is er de afspraak met de politie dat er niet voor elk gevecht mag worden gebeld.
De tekst gaat verder onder de foto.
Een slaapkamer in het azc inHarderwijk
Een slaapkamer in het azc inHarderwijk © Omroep Gelderland
Het is belangrijk om er bovenop te blijven zitten, zegt burgemeester Harm-Jan van Schaik: “Met de opvang van asielzoekers vragen we best wat van de samenleving. Dan moet je ook iets doen als dat problemen geeft.”
Hij neemt de klachten van de buurt en de bewoners in het azc serieus. “We willen bijvoorbeeld dat een asielzoeker die een strafblad heeft daar aan de voorkant beter op gescreend wordt. Dat gebeurt nu nog niet vanwege de privacy.” Maar als je kijkt naar de omvang van het azc (groot in vergelijking met andere azc’s) en de ligging (in een woonwijk) vindt Van Schaik tegelijkertijd dat ze er ook al op een goede manier mee omgaan.
Bekijk de video. De tekst gaat eronder verder.
Burgemeester Harm-Jan van Schaik over het azc

Niet gehoord

Als er iets gebeurt, mogen buurtbewoners locatiemanager Thami Zabda bellen op zijn 06-nummer. Reijna Dwars heeft dat vaak gedaan. “In het begin was ik daar heel tevreden over. Er werd ook wat met je melding gedaan. Maar als ik nu bel, wordt er vaak niet opgenomen of ik hoor niet wat er met mijn melding gebeurt. We hadden in het begin ook om de drie maanden een buurtoverleg met de gemeente en het COA, maar de laatste was afgelopen september.”
Er is veel onrust in de straat, zegt buurvrouw Van Deenen. “Ik denk dat het in de buurt een keer gigantisch uit de hand gaat lopen. Dat onze mannen er wel een keer klaar mee zijn.”
De eerste klappen zijn al gevallen. Een week geleden schrok asielzoeker Abel Al Temini van een filmpje op Instagram waarin een medebewoner laat zien dat hij in elkaar is geslagen in de straat achter het azc, de straat waar Reijna Dwars woont.
Ook van haar horen we ervan. De asielzoeker zou meisjes hebben lastig gevallen. Zelf schrijft hij onder zijn video-post dat hij door de meisjes werd uitgescholden en hij een klap kreeg van hun vader toen hij hem daarop aansprak.

Ernstige zorgen

Zo zorgt de onrust die een hele kleine groep asielzoekers veroorzaakt voor frictie in de wijk. En dat terwijl de ruim 750 asielzoekers die er ook wonen daar niets mee te maken hebben. Zij willen hetzelfde als Reijna en haar buren: een rustige plek om te wonen. Vanaf volgend jaar augustus gaat het aantal vaste plekken terug naar 500, maar de overlast is door de gemeenteraad niet genoemd als reden.
En waar buurtbewoners in andere delen van de wijk geen overlast ervaren, hebben de directe omwonenden geen vertrouwen in die komende vijf jaar. “Prettig wonen is het niet meer,” zegt Reijna. “Maar wat kun je doen? Als de overlastgevers vertrekken, komen er weer nieuwe. Zoals vroeger wordt het niet meer.”
Verantwoording: Omroep Gelderland sprak in het kader van dit verhaal met 22 directe betrokkenen en kreeg inzage in een reeks documenten waaronder inspectierapporten van het ministerie van Justitie en Veiligheid, cijfers van de politie en incidentenrapporten van het COA.