Nieuws

Tien vragen en antwoorden over windmolens en méér in de regio

Regio's kijken zelf naar mogelijke locaties voor windmolens en zonneparken.
Regio's kijken zelf naar mogelijke locaties voor windmolens en zonneparken. © Omroep Gelderland
ARNHEM - Zes regio's in Gelderland presenteerden deze week allemaal hun eerste versie van de Regionale Energie Strategie (RES). Elke regio bepaalt daarin wat er nodig is om groene energie op te wekken en welke gebieden in aanmerking komen voor zonneparken of windmolens. Maar wat houdt de RES precies in en wat zijn de gevolgen voor bewoners van de regio's? Tien vragen en antwoorden op een rij.
Voor wie het niet meer weet: wat is de Regionale Energie Strategie?
Nederland beloofde in 2015 zich te houden aan de klimaatafspraken van Parijs. Het kabinet heeft vervolgens besloten niet vanuit Den Haag te bepalen waar windmolens of zonneparken geplaatst worden, maar die keuze lokaal neer te leggen. In 2019 presenteerde het kabinet het Klimaatakkoord, waarin Nederland onderverdeeld wordt in dertig regio's. Die regio's krijgen samen de verantwoordelijkheid om in 2030 de uitstoot van CO2 te verminderen met 50 procent ten opzichte van 1990.
Waarom moeten die windmolens op het land geplaatst worden? Kunnen ze niet gewoon in de zee?
De strategie gaat over wat er op het land gedaan wordt. Maar de overheid is ook op andere manieren bezig om stroom op te wekken en CO2-uitstoot te verminderen. Windmolens op zee zijn daar al onderdeel van, maar alleen daarmee haalt Nederland de doelstellingen niet.
Wat kan ik vinden in de RES 1.0?
De bedoeling is dat de regio's duidelijk maken hoeveel hernieuwbare energie zij denken te kunnen opwekken vóór 2030. De Gelderse regio's hebben bij elkaar opgeteld plannen gemaakt voor ongeveer 140-170 windmolens en 2500 hectare zonnepanelen op land. Daarbij schrijven de regio's ook op hoeveel van die energie opgewekt moet worden door windmolens, hoeveel door zonneparken, en hoeveel door zonnepanelen op daken. Bovendien hebben de meeste regio's al zogenaamde 'zoekgebieden' aangewezen: gebieden waar de mogelijkheid van een zonnepark of van windmolens wordt onderzocht.
Wat betekenen die zoekgebieden concreet?
Gelders gedeputeerde Jan van der Meer legt uit: "Die zoekgebieden zijn locaties waarvan gemeenten en gemeenteraden denken dat er ruimte is voor windmolens of voor een zonnepark. Daarbij hebben ze gekeken naar de inpassing in het landschap en de natuur. Het betekent nog niet automatisch dat op die zoekgebieden ook daadwerkelijk zonneparken of windmolens geplaatst gaan worden, maar als er een goed plan komt bij zo'n zoekgebied, dan heeft dat zeker kans van slagen."
Wat nou als er zo'n zoekgebied bij mijn huis ligt? Kan ik dan bezwaar of beroep indienen?
"Nee", zegt Kars de Graaf, hoogleraar Bestuursrecht en Duurzaamheid. "Bezwaar bij het bestuur of beroep bij de bestuursrechter tegen de RES is niet mogelijk. Juridisch gezien is de RES namelijk nog maar een beleidsdocument, en daar kan doorgaans geen bezwaar en beroep tegen gemaakt worden. Na de RES komen er nog allerlei vervolgstappen in het proces dat moet leiden tot een concreet project. Zodra er een wijziging in het bestemmingsplan wordt voorgesteld of vastgesteld, of er wordt een vergunning voorbereid of afgegeven, zijn er ook mogelijkheden van bezwaar en beroep voor belanghebbenden."
Hoe groot is de kans op succes als iemand bezwaar maakt tegen een vergunning? 
De Graaf: "Dat is lastig te zeggen. Maar over het algemeen is het zo dat, als zo'n plan voor windmolens of zonnepanelen aan alle juridische eisen voldoet, het de toets van de bestuursrechter kan doorstaan. Dat de gemeenteraad nu de RES aanneemt met zoekgebieden betekent eigenlijk: 'als er op een later moment een concreet plan wordt ingediend voor dit gebied, dat voldoet aan de wettelijke eisen, dan zijn wij in beginsel bereid om daar toestemming voor te geven.' Dan moet je als omwonende dus met stevige argumenten komen om het zonne- of windmolenpark tegen te kunnen houden."

Ik hoor nu alleen maar plannen voor zonne- en windenergie. Kunnen we niet ergens een kerncentrale plaatsen?

Die mogelijkheid lijkt niet volledig van tafel te zijn, maar de huidige plannen gaan over de energieopwekking voor 2030. Voor die tijd lukt het niet om een kerncentrale of te plaatsen en daar stroom van op te wekken. Het is dus niet mogelijk om zo'n centrale bij te laten dragen aan de doelstellingen voor 2030, waar nu eerst naar gekeken wordt.
Alle regio's van Nederland samen maken enorm veel plannen voor groene energie. Is dat niet wat overdreven?
"Nee", zegt gedeputeerde Jan van der Meer daarover. "Allereerst omdat niet alles wat nu gepland staat, vóór 2030 gerealiseerd zal kunnen worden. Sommige dingen vragen nou eenmaal veel tijd, dus daar moeten we rekening mee houden. Maar het belangrijkste is nog wel dat we in 2030 nog niet klaar zijn. In 2050 moeten we klimaatneutraal zijn, dus hoe meer groene energie we kunnen opwekken, hoe beter."
Het was de bedoeling dat de RES tot stand zou komen met burgerparticipatie. Is dat wel gelukt?
Die vraag is lastig te beantwoorden. Er zijn burgers betrokken geweest bij de totstandkoming, maar tegelijk zijn er ook veel bewoners die er nog maar weinig of niets weten. Universitair docent Sanne Akerboom pleit dan ook voor een 'reflectiemoment'. "De RES 1.0 is nu overal ingeleverd. Dan is het goed om per regio te bekijken hoe de inwoners daar nu op reageren. Als er weinig of geen weerstand is, kun je verder met het proces. Is er veel weerstand, dan is dat waarschijnlijk een teken dat de participatie nog niet genoeg is geweest. In dat geval moet je op zoek naar goede manieren om het gesprek alsnog aan te gaan. Hoe dan ook zou ik bij het vervolg van dit proces pleiten voor duidelijke betrokkenheid van de burger. Ik zou het mooi vinden als gemeenten een duidelijk stappenplan maken, waarin ze uitleggen wanneer en op welke manier ze burgers betrekken bij alles wat er nog bedacht moet worden. Dan weet je als burger ook wat je aan de overheid hebt, en kun je de gemeente daaraan houden."
Hoe nu verder?
Het proces van de RES is nog lang niet afgelopen. Elke twee jaar zal de strategie opnieuw worden bekeken en eventueel aangepast, totdat uiteindelijk in 2050 Nederland klimaatneutraal is. De komende periode staat in het teken van het concretiseren van plannen. Het Nationaal Programma RES benadrukt dat participatie juist ook de komende tijd extra belangrijk is. "We zien inderdaad dat nog niet iedereen betrokken is", zegt directeur Kristel Lammers daarover. "Dat betekent dat we de komende tijd iedereen die in een regio woont, bij de regionale strategie moeten betrekken. Hoe we dat gaan doen, laten we over aan de regio's zelf, want elke regio kan zelf het beste aanvoelen wat goed werkt bij de inwoners."