'De vlag mag uit', gebarentaal is officieel een taal

"De vlag mag uit!", gebaart een dove man in het voorbijgaan. Het is een bijzondere dag vandaag voor de bewoners van de Gelderhorst, een woonzorgcentrum speciaal voor oudere doven. Vandaag is hun taal, Nederlandse Gebarentaal, officieel erkend als taal.  

Betsy Katsman (75) is één van de bewoners van de Gelderhorst. Ze lacht om de voorbijganger. Ook zij is blij met de erkenning. "Gebarentaal is onze taal, onze cultuur en onze identiteit", zegt ze. "Het is goed dat die erkenning er nu is."

Na een strijd van meer dan dertig jaar, stemde de Eerste Kamer vandaag vóór een wetsvoorstel dat gebarentaal erkent. Daardoor krijgen doven recht op informatie en communicatie, en moet de overheid bijvoorbeeld een tolk inzetten in crisissituaties. Ook mogen doven de eed of belofte in de rechtbank afleggen in gebaren. Dat is goed nieuws voor de 15.000 doven voor wie gebarentaal hun eerste taal is. In veel landen is gebarentaal al jaren erkend.

Vroeger was dat wel anders, weet Betsy Katsman nog. "Als meisje zat ik op de dovenschool Guyot in Groningen. Sommige leraren gebruikten wel gebaren. Anderen praatten alleen hardop. Dan moest je naar hun mond kijken en miste je een heleboel informatie." Daardoor liepen veel dove kinderen een leerachterstand op. Gebarentaal was zelfs lange tijd verboden op dovenscholen, en werd pas in de jaren '90 net zo belangrijk als gesproken Nederlands. 

Met de taal is ook het gevoel van identiteit gegroeid. "De jongere generatie is juist trots op de dovencultuur", zegt Tobias de Ronde (31). "Doofheid is onze identiteit. Deaf power!", zegt hij lachend terwijl hij op zijn borst klopt. Tobias werkt bij de Gelderhorst en maakte een spraakmakende documentaire over zijn leven, "Doof Kind", samen met zijn vader. 

De erkenning van vandaag helpt zijn generatie vooruit, gelooft hij. Maar de strijd is nog niet gestreden. "Doven moeten blijven vechten voor hun rechten."

Hij verwijst naar de persconferentie over corona. De inmiddels beroemde tolk gebarentaal Irma Sluis werd pas ingevlogen na een spontane actie van een dove jongere die met een protestbord achter een NOS-verslaggever ging staan. Hij kwam op voor zijn generatie. "Wij willen het nieuws ook volgen", zegt Tobias.

Soms is dat zelfs van levensbelang. "Denk aan de tramaanslag in Utrecht. Bij die persconferentie ontbrak een tolk. Doven waren die dag bij wijze van spreken zo op de tram gestapt." Dat recht op informatie ligt nu verankerd in de wet. 

Wat Tobias de Ronde vooral hoopt, is dat horende mensen meer bekend raken met gebarentaal. "En dat omroepen begrijpen dat iedereen hun nieuws wil volgen. Zoals Omroep Gelderland: ondertitelen jullie al? Hebben jullie een tolk gebarentaal bij het nieuws, of nog niet?" Hij lacht breed, maar hij zet wel aan het denken.

Tobias verwacht dat door de erkenning, doofheid en gebarentaal meer geaccepteerd gaan worden. Net als Fries, hoort gebarentaal vanaf vandaag officieel bij de Nederlandse samenleving.