Zin in Zondag | De dominee komt voorbij | Bram Grandia

Luister hier naar het fragment

Het is vandaag Vredeszondag. Morgen is het de Internationale dag van de vrede. Het thema van vredesweek is dit jaar: Vrede verbindt over grenzen.

Het woord ‘grenzen’ blijft hangen in mijn hoofd. Ik zie de beelden van de buitengrenzen van Europa. Het overvolle afgebrande kamp Moria. Politie en anderen in zwarte pakken die vluchtelingen terugduwen in opblaasbootjes, terug de zee in zonder peddels. Dat mag niet volgens het internationaal recht, maar het gebeurt. Dit doet me denken aan een uitspraak van de uit Oostenrijk afkomstige Joodse vluchteling en emigrant Alfred Polgar. Hij schreef in 1938, in het jaar van de Kristallnacht:

"Een mens valt in het water. Hij dreigt te verdrinken. Van beide kanten springen mensen met gevaar voor eigen leven in het water om hem te redden.

Een mens wordt in zijn rug gepakt en wordt in de rivier geworpen. Hij dreigt te verdrinken. De mensen aan beide zijden van de rivier kijken met groeiende onrust naar de wanhopige zwempogingen van degene die in het water is gegooid , denkend : Als hij nu maar niet aan onze oever uit het water komt."

Hoe scherp zag hij wat er in de dertiger jaren met Joodse vluchtelingen gebeurde. Vanaf het aan de macht komen van Adolf Hitler probeerden vele Joden te vluchten. De houding van Europese regeringen leek sterk op de houding van Europese regeringen nu. Houd ze weg, stuur ze terug. Zo ook het christelijke kabinet Colijn dat tussen 1937 en 1939 vele Joden terugstuurde naar Duitsland met speciale grensbataljons..

Gelukkig waren er in de Achterhoek mensen, ook burgemeesters die weigerden dat te doen. Daarover heeft de Winterswijkse historicus Henk Krosenbrink een prachtig boek geschreven. Het heet Grensgevallen. Vluchtelingen tussen 1933 en 1940. Hij beschrijft hoe er in de Achterhoek velen waren die er toch voor zorgden dat Joodse vluchtelingen de Nederlandse grens over konden komen. Een van de hen was de burgemeester van Dinxperlo Hendrik Jan Verbeek. Hij had met eigen ogen gezien wat zich in Duitsland afspeelde. Hij hielp Joden aan persoonsbewijzen. Hij werd aangeklaagd door de NSB omdat hij als burgemeester bijdroeg aan ‘de verjoodsing’ van Dinxperlo en zijn vingers ‘krom schreef aan verblijfsvergunningen voor Joodse emigranten’. De NSB-ers noemden Dinxperlo het ‘Jeruzalem aan de Nederlands-Duitse grens’. Burgemeester Verbeek werd geschorste en uiteindelijk oneervol ontslagen. Pas in 1990 werd hij alsnog gerehabiliteerd bij Koninklijk Besluit. Hij was toen al 44 jaar dood. Zo waren er veel meer. Vluchtelingenhelpers in de Achterhoek die op tijd zagen wat het lot van de Joden in Duitsland zou worden. Waarom ik dat vandaag vertel? Omdat er zo’n lange geschiedenis is van ‘pusm them back’ stuur ze terug, duw ze terug, wat moeten wij hier met die vluchtelingen? Het zijn zwarte bladzijden. Gezegend zijn de mensen toen en nu zoals Hendrik Jan Verbeek. Ik denk ook aan actie van Hervormde Kerkeraden in de Oost-Achterhoek die zich richten tot de raad van ministers en een beroep doen op het gebod van de Barmhartigheid. Geef de Joodse vluchtelingen asiel was hun oproep. U kunt het allemaal lezen in dat prachtige boek Grensgevallen en u kunt het zien in dat mooie Nationaal Onderduikmuseum aan de Grote Markt in Aalten. Dinxperlo mag trots zijn op die benaming ‘Jeruzalem aan de Nederlands-Duitse grens. Ik zie het als een eretitel. Ik wens u Pax et Bonum, Vrede en alle goeds en.. vergeet de gastvrijheid niet.

Literatuur:

Het Voorspel van L.de Jong, Den Haagt 1968

H. Krosenbrink, Grensgevallen, Vluchtelingen tussen 1933 en 1940.Winterswijk 2009.