Gegevens honderden adoptiekinderen vernietigd

Dat blijkt uit onderzoek van Omroep Gelderland en dagblad Trouw naar adoptie en afstand in Nederland tussen 1956 en 1984. Lees hier over dit onderzoek en de persoonlijke verhalen van adoptiekinderen. 

De papieren persoonskaart was vroeger onderdeel van de bevolkingsregistratie. Tot 1994 hielden gemeenten daarop de basisgegevens van burgers bij, zoals de geboorteplaats en de naam van de biologische ouders.  

Maar in 1970 besloot de Raad van State (de hoogste bestuursrechter van ons land), dat de kaart van geadopteerde kinderen mocht worden vernietigd. Een nieuwe kaart werd aangemaakt, met daarop enkel de namen van de ‘nieuwe’ ouders. Na die uitspraak begonnen gemeenten en Raden voor de Kinderbescherming vanaf 1970 brieven te sturen aan adoptieouders, om hun te wijzen op de nieuwe mogelijkheid. Daarbij zat vaak een standaardformulier, waarmee het verzoek tot vernietigen van de oude persoonskaart aan de minister kon worden gedaan.

Ook bij adoptiekinderen uit Gelderland gebeurde dit. Bij het Nationaal Archief liggen zeker tussen de 1.000 en 1.500 dossiers van binnenlandse én buitenlandse geadopteerde kinderen van wie de kaart is vernietigd. Bij een steekproef van zo’n 150 dossiers zaten twintig Gelderse kinderen, waarvan zes geboren in gemeente Renkum. Daar stond vroeger de Paulastichting, één van de grootste tehuizen voor ongehuwde moeders in Nederland. Veel van die moeders deden tussen 1956 en 1984 afstand van hun kind. 

Emmy van Schalkwijk was één van die 'afstandskinderen' die als kind in de Paulastichting woonde. Haar oude persoonskaart, van vóór de adoptie, was nog wel te vinden. Maar haar identiteit veranderde wel, en dat wordt pijnlijk zichtbaar op de kaart. Emmy vertelt haar verhaal bij Omroep Gelderland. 

De persoonskaart van een andere geadopteerde, Liesbeth Struijcken, werd vernietigd. Zij voelt zich ‘letterlijk van de kaart geveegd’, zo vertelt zij vandaag in dagblad Trouw en op de speciale website  die de krant voor dit onderzoek heeft opgezet. 

Omroep Gelderland deed in samenwerking met dagblad Trouw archiefonderzoek bij de Federatie van Instellingen voor de Ongehuwde Moeder en haar Kind (FIOM), de Rijksinspectie van de bevolkingsregisters en het Gelders Archief. We spraken met afstandsmoeders, -kinderen, oud-medewerkers, gemeenten, experts en onderzoekers. Ook is gebruik gemaakt van eerdere onderzoeken naar afstand en adoptie. Waarom we dit onderzoek deden? Dat kunt hier u hier lezen. 

In eerste instantie moest op de nieuwe persoonskaart wél worden vermeld dat het kind door adoptie van naam was veranderd. Op die manier, was de redenering, zou een kind altijd met hulp van een geboorteakte op zoek kunnen naar biologische familie. 

Dat zegt ook het ministerie van Binnenlandse Zaken in een reactie. Vanwege de privacy hebben adoptieouders de mogelijkheid om gegevens van voor de adoptie te laten verwijderen uit de Basisregistratie Personen, aldus het ministerie. Die benadrukt dat die verwijdering geen gevolgen heeft voor de geboorteakte, zodat kinderen hun gegevens altijd kunnen terugvinden in de gemeente waar ze geboren zijn.  

Maar uit het onderzoek van Trouw en Omroep Gelderland blijkt, dat drie jaar na de nieuwe regeling in 1970, die vermelding van adoptie vaak werd weggelaten. Daardoor weten sommige kinderen vermoedelijk niet dat zij zijn geadopteerd. Ouders hadden de wettelijke plicht hun kind te informeren, maar deden dat niet altijd. Zo werd de Centrale Adoptieraad, die rechters destijds over adoptie adviseerde, vaker dan eens geconfronteerd met adoptieouders die een ‘heel hardnekkige neiging’ hadden tot ‘verdoezelen en vergeten’. 

Daar komt bij dat de geboorteakte, waarop de biologische ouders nog wél staan, moet worden opgevraagd in de gemeente waar iemand geboren is. Probleem is dat niet alle geadopteerden weten waar dit is, omdat hun adoptieouders dat nooit verteld hebben. Sommige adoptiekinderen, die inmiddels volwassen zijn, hebben daardoor grote moeite uit te pluizen waar zij vandaan komen. 

Binnenlands geadopteerden zouden hun afstammingsgegevens verder kunnen vinden via de Fiom, Kinderbescherming, rechtbank, voogdijvereniging of het tehuis waar hun ongehuwde moeder eventueel heeft gezeten. Probleem daarbij is dat sommige dossiers vernietigd zijn, of dat niet duidelijk is waar die liggen.
 

Omroep Gelderland deed in samenwerking met Trouw onderzoek naar adopties en afstand tussen 1956 en 1984. Komende week zijn al die verhalen te lezen op www.omroepgelderland.nl/adoptie en www.trouw.nl/adoptie. Wilt u reageren? Mail dan naar jterpstra@gld.nl

Wilt u niet wachten? Luister dan naar de podcast die dagblad Trouw maakte met de journalisten die dit onderzoek deden.