Nieuws

In de ban van stikstof; hoe één stof Gelderland platlegt

Het fietspad slingert door de Nunspeetse bossen. Op sommige plekken barst het asfalt open onder de druk van de wortels van een naastgelegen boom. Twee fietsers kunnen elkaar net passeren. Volgens een passant zou het geen luxe zijn als het veelgebruikte pad wordt aangepakt.
door Gerwin Peelen & Ruben van der Scheer
Dat is ook precies wat de gemeente wil, een verbreding van zo'n twintig centimeter - twee handlengtes - zou al veel uitmaken. Maar die verbreding komt er voorlopig niet. Want bij de aanleg van die verbreding komt stikstof vrij en dat kan neerslaan op het nabijgelegen natuurgebied en dat mag niet. Want Nederland is in de ban van stikstof.
Het fietspad is een klein voorbeeld van een veel groter probleem. Door een uitspraak van de Raad van State is de grond van milieuvergunningen voor veel projecten die stikstof uitstoten weggeslagen. In Gelderland zijn volgens de provincie 2800 projecten geraakt door de uitspraak. 'Je mag niks. Strikt formeel mag er nog geen koe in de wei staan en geen evenement worden gehouden', zegt Peter Drenth. Hij is gedeputeerde in de provincie Gelderland. De provincies geven milieuvergunningen af en daar zit nu dus een slot op de deur.
Tekst gaat verder onder foto van fietspad
Het zorgt voor vertraging van de bouw van nieuwe woningen. Een op de vijf nieuwbouwwoningen in Gelderland heeft last van de stikstofuitspraak. De provincie kan geen strengere milieuvergunningen afgeven bijvoorbeeld bij Vink in Barneveld en Sachem in Zaltbommel. Onlangs ging ook een streep door tachtig natuurvergunningen van veehouderijen.

Een streep door bouwen in Otterlo

Een slot op de afdeling vergunningen en een slot op een voetbalveld in Otterlo, althans wat daar nog van over is. Het gras groeit tot halverwege de doelen. Op deze plek moeten woningen komen voor de inwoners; zodat starters niet hoeven te verhuizen.
'Het is een grote, grote wens van het dorp Otterlo om nieuwe woningen te bouwen zodat jonge mensen hier kunnen blijven', legt wethouder Willemien Vreugdenhil uit. En ook de voorzieningen zijn aan vernieuwing toe. Het buurthuis voldoet niet meer en de sportzaal komt volgens Vreugdenhil nog uit het stenen tijdperk. 'Otterlo wil hier haar toekomstbestendigheid vormgeven.' De gemeente wil woningen op het voetbalveld, maar het ligt naast een natuurgebied. Daarom kan er niet gebouwd worden.
Het fietspad slingert door de Nunspeetse bossen. Op sommige plekken barst het asfalt open onder de druk van de wortels van een naastgelegen boom. Twee fietsers kunnen elkaar net passeren. Volgens een passant zou het geen luxe zijn als het veelgebruikte pad wordt aangepakt. © Omroep Gelderland
De uitspraak van de Raad van State in mei schoot het Programma Aanpak Stikstof (PAS) af en legde de vergunningsverlening in Nederland lam. Maar waarom is dat programma zo belangrijk? Dat heeft alles te maken met de stikstofuitstoot in Nederland. Die is veel te hoog. Daarom werd in 2015 de PAS bedacht, met dat programma moest de stikstof worden teruggedrongen en tegelijkertijd ook economische ontwikkelingen mogelijk worden gemaakt. Alleen - zo oordeelde de Raad van State - gaat het programma tegen de Europese regels in voor natuurbescherming. Bovendien werd via de PAS onvoldoende duidelijk hoeveel stikstof er nou precies gereduceerd werd. Het programma kon de prullenbak in.
Gemeenten hebben geen idee van consequenties PAS
Omroep Gelderland
De stilstand die ontstaat voor vergunningen raakt ook projecten die al in ontwikkeling zijn: zolang de vergunning niet onherroepelijk is kan er alsnog een streep door het project. Veel van die projecten liggen bij de gemeenten. Een rondgang van Omroep Gelderland laat zien dat veel gemeenten nog niet duidelijk hebben hoe groot de consequenties precies zijn. 'We zijn nog aan het inventariseren, we wachten op duidelijkheid vanuit het Rijk', zijn antwoorden die keer op keer terugkomen.
Op naar de Veluwe; het is een uitgestrekt gebied en het is één van de vele Natura 2000-gebieden. Door de Europese Unie voorgedragen als een natuurgebied dat beschermd moet worden, net als de grote rivieren. Hier kleurt de heide in de zomer paars, iets verderop is het bos. En precies daar wordt duidelijk wat de overvloed van stikstof doet met het milieu.
Het fietspad slingert door de Nunspeetse bossen. Op sommige plekken barst het asfalt open onder de druk van de wortels van een naastgelegen boom. Twee fietsers kunnen elkaar net passeren. Volgens een passant zou het geen luxe zijn als het veelgebruikte pad wordt aangepakt. © Omroep Gelderland
Terwijl de zomer langzaam overgaat in de herfst staan er al een aantal bomen naakt in het bos: geen blad te bekennen. Vooral een boomsoort heeft het zwaar; het is de zomereik. De eiken hier op de Veluwe zijn stervende of al dood. En dat komt door de verzuring van de grond, waardoor veel plantenvoedingsstoffen zijn verdwenen. Die verzuring ontstaat door een overschot aan stikstof. Stikstof wordt op allerlei plekken uitgestoten: in het verkeer, in de landbouw en bij de bouw van woningen. Het stijgt op en daalt ergens anders weer neer: zoals op de Veluwe. De eiken die met een te grote onbalans van stoffen zoals stikstof te maken kregen zijn volgens ecoloog Arnold van den Burg niet meer te redden.
Het fietspad slingert door de Nunspeetse bossen. Op sommige plekken barst het asfalt open onder de druk van de wortels van een naastgelegen boom. Twee fietsers kunnen elkaar net passeren. Volgens een passant zou het geen luxe zijn als het veelgebruikte pad wordt aangepakt. © Omroep Gelderland

'Geen successie, wij doen dit'

Tegelijkertijd staan er nog volop bomen in bloei; die soorten hebben juist profijt van stikstof. Is het dan wel een probleem dat de eik het niet overleeft? Is dit niet gewoon natuurlijke selectie? 'Nee', zegt ecoloog Arnold van den Burg. 'Want dit is geen successie, wij doen dit. Het is een probleem. We verliezen hier eiken, die horen hier thuis en we zijn ook de biodiversiteit die daarbij hoort aan het verliezen.'
In de ban van stikstof; hoe één stof Gelderland platlegt
Maar wat is de oplossing? Wat moet er gebeuren? De meningen zijn legio, een consensus is er nog niet. Een commissie onder leiding van Johan Remkes moet een eerste richting aangeven. Hoe kunnen we ervoor zorgen dat de stikstof wordt teruggedrongen en tegelijkertijd economische ontwikkelingen door laten gaan? Er moeten in ieder geval keuzes gemaakt worden.

'Absurd dat er niet is ingegrepen'

Valentijn Wösten is jurist voor Mobilisation for the environment (MOB) uit Nijmegen. Eén van de organisaties die met succes de PAS aanvocht bij de rechter. Wösten denkt dat er ingegrepen moet worden bij de landbouw. 'Het is absurd dat er niet eerder is ingegrepen. Nu is er geen ontkomen meer aan. Landbouw en dan met name de veehouderij is per saldo de grootste bron van stikstof in de vorm van ammoniak. Dus daar moet naar gekeken worden.' Toch vindt hij niet dat de hele stikstofproblematiek waar Nederland nu mee te maken heeft een uitvloeisel is van een ruzie tussen natuurorganisaties en boeren. 'Het is geen strijd tussen natuur en veehouderij, het is een strijd tussen natuurorganisaties en openbaar bestuur. En wat het openbaar bestuur toestaat.'
De kaart met de Natura 2000-gebieden in Gelderland: 
Het fietspad slingert door de Nunspeetse bossen. Op sommige plekken barst het asfalt open onder de druk van de wortels van een naastgelegen boom. Twee fietsers kunnen elkaar net passeren. Volgens een passant zou het geen luxe zijn als het veelgebruikte pad wordt aangepakt.

De varkensstapel?

Ook D66 kwam begin september met een plan om in te grijpen in de veehouderij; de partij wil de varkensstapel halveren. Met die forse ingreep zou Nederland voldoen aan de stikstofregels en kunnen bijvoorbeeld woningen toch worden gebouwd. De varkenshouderij spreekt van een hetze. Linda Janssen van Producenten Organisatie Varkenshouderij wil dat de BV Nederland eerst naar zichzelf kijkt. 'Het platteland gaat ten koste van leven in de steden. Maar we willen ook 130 kilometer per uur op de snelweg en vaak op vliegvakantie. Doe daar maar eens wat aan, we draaien om de hete brij heen.'
Woensdag komt Remkes met een brief en een eerste conclusie. Het AD bracht dit weekend al naar buiten dat volgens die commissie Nederland er niet aan ontkomt om iets aan de veestapel te doen en dat de snelheid op snelwegen omlaag moet. Met die ingrijpende maatregelen zou een eerste antwoord gevormd kunnen worden op de crisis. En duidelijkheid; daar is eigenlijk iedereen na maanden van onzekerheid wel naar op zoek.
💬 WhatsApp ons!
Heb jij een tip of opmerking voor de redactie? Stuur ons een bericht op 06 - 220 543 52 of stuur een mail: omroep@gld.nl!