Zin in Zondag | De dominee komt voorbij | Michael-Dominique Magielse

Luister hier naar het fragment

Het Dominicanenklooster in Huissen waar ik woon is naast een woonhuis voor mij en mij acht medebroeders (en nog een leken-dominicaan), ook een spiritueel centrum. Dat is zo ontstaan toen vanaf eind jaren ’60 van de vorige eeuw het aantal broeders dat er woonde flink terugliep en er een nieuwe bestemming moest worden gevonden voor de ruimte die leeg kwam te staan. Broeders gingen zich toeleggen op het geven van cursussen onder meer op het gebied van de bijbel. Dat trok veel belangstelling. In de loop der jaren is het klooster uitgegroeid tot een centrum voor spiritualiteit (een modewoord) in de breedste zin van het woord. En spiritualiteit en zingeving doen het goed deze tijd zo merken we, want jaarlijks bezoeken duizenden zinzoekers het klooster voor een retraite, meditatie, workshop of om even de kloostersfeer te proeven. 

Op zich is de aantrekkingskracht van kloosters niet nieuw. Want wie zich verdiept in de geschiedenis van het kloosterleven en dan met name in de monastieke traditie, zal uiteindelijk uitkomen bij de woestijnvaders in het vroege christendom. Ik stel mij daar stoere, ruwe mannen met lange baarden bij voor die de waan van het dagelijks bestaan achter zich lieten en zich terugtrokken in de spelonken van het woestijngebergte om daar een ascetisch leven te leiden. Dit werden al snel mannen van faam en mensen zochten hen op, om iets van de heiligheid van deze mannen – en ook vrouwen trouwens – te ontwaren. 

Misschien is dus de aantrekkingskracht van ons leven voor mensen van buiten wel zo oud als het kloosterleven zelf. Ik kwam op deze gedachte omdat ik laatst gevraagd werd een korte column te schrijven voor onze Kloosterkrant, een krant met informatie over onder meer de programmering en nieuwtjes voor onze bezoekers. Het thema van de editie waarvoor ik gevraagd was, is ‘Jij en de ander’. Toen ik er over na ging denken merkte ik dat er iets wrong, ‘jij en de ander’. Aan de ene snapte ik het thema wel. Ik ben gastenbroeder en ik merk dat mensen naar ons klooster komen om iets van het mystieke, het heilige, dat in en om het klooster hangt, ervaren, misschien wel net als bij die woestijnvaders. Sommigen bezoekers noemen dat de stilte, anderen de rust of het geordende dagritme en bijbehorende gebedsmomenten. Onze kloostergasten zijn veelal mensen die hun drukke bestaan even ontvluchten om binnen de kloostermuren op adem te kunnen komen.

Dat kenmerkt de andere reden om zich terug te willen trekken binnen de kloostermuren. Om “Even tijd voor mijzelf te hebben”, hoor ik vaak, of “hier kan ik echt tot mijzelf komen”. Onze sterk geïndividualiseerde samenleving stelt hoge eisen. Mensen leggen zichzelf ook hoge eisen op, in hun streven naar zelfexpressie en zelfrealisatie. De lat moet altijd weer hoger en hoger. Dat heeft zijn weerslag op de mens die niet altijd kan meekomen en die naar het klooster komt om aan zichzelf te werken, want dat doe je tegenwoordig blijkbaar in het klooster, ons activiteitenaanbod speelt daar gretig op in. Maar dit heeft iets paradoxaals. 

Want hoewel het religieuze leven sinds de woestijnvaders een flinke ontwikkeling heeft doorgemaakt, is een ding niet veranderd. Onze gerichtheid is niet op onszelf, op het IK. Niet het ‘jij’ staat centraal, maar juist de ander, bij ons is dat God, de bron van ons bestaan. Religieuzen zijn godszoekers, soms contemplatief door gebed en werk, ora et labora, soms door meer naar buiten te treden, maar vanuit een eerste betrokkenheid op God en vandaar uit op hoe jij in relatie staat met hem. Dat geldt ook voor ons dominicanen in Huissen. Was het dan niet beter om de Ander en jij als thema te nemen, in plaats van andersom?

Misschien is dat tegendraads of tegen de huidige cultuur in. Maar als we authentieke kloosterlingen willen zijn, kunnen we daar geen concessies aan doen. Misschien zit ‘m daar in die authenticiteit nu net de aantrekkingskracht bij de hedendaagse zoeker die de zin van het leven in zichzelf probeert te vinden. In de christelijke traditie kunnen we de ander zien als God, maar ook als onze naaste, de mensen met wie we leven of wonen (onze buren), vrienden, wijkgenoten, dorpsbewoners, familie, collega’s, noem maar op. Ze dragen elk op eigen wijze en eigen moment bij aan wie wij zijn. Individualisme is dus maar betrekkelijk omdat we hoe dan ook altijd deel uit maken van een groter geheel, gezin, vriendenclub, werk, samenleving. De ontmoeting met de ander, de naaste, vormt ons in zekere zin, met name op de wijze waarmee wij onszelf tot hen verhouden. De ander doet een appel op je. 

Het is te hopen dat mensen die bij ons op zoek zijn naar zichzelf toch iets van de ander op het spoor komen, wie dat voor hen dan ook moge zijn.

Zonder de ander ben jij nergens.