Risico op ratten en stank door tonnen fipronilmest

 Als de zon vaker gaat schijnen dan krijg je stankoverlast, is de angst van pluimveehouder Helmus Torsius. Hij staat tussen zijn mesthopen in Putten. 'Dat is toch niet normaal, ik kan de kippenmest voor de zomer niet kwijt. Straks krijgen we nog ratten.'

Hij heeft 200 à 300 ton mest liggen, afgedekt op zijn terrein. 'Ik wil het kwijt, maar moet negen maanden wachten. Dan pas is er plek bij de verbrandingsoven', aldus Torsius. Hij is één van de boeren die nog te maken heeft met het verboden middel fipronil dat in de stallen terecht kwam na een bloedluisbehandeling dat werd uitgevoerd door het Barneveldse bedrijf Chickfriend.

Nog steeds kampt de BMC Moerdijk, de verbrandingsoven waar vervuilde mest naartoe wordt gereden, met capaciteitsproblemen. Dat komt onder meer omdat de fabriek in mei voor onderhoud een aantal weken dicht gaat. Ook de Nederlandse Vakbond Pluimveehouders (NVP) erkent het mestprobleem en bevestigt dat meerdere boeren de vervuilde mest niet kwijt kunnen ondanks aangepaste maatregelen.

Pluimveehouder Torsius legt een pallet op een van de twee mesthopen die afgedekt zijn met landbouwzeil. 'Ik wil dat ze mij een boete geven, een proces-verbaal opmaken, dan ziet de overheid tenminste dat het systeem faalt. Niemand wil stankoverlast, ratten op het erf of muizen. De mesthoop kan bij hoge temperaturen ook nog gaan broeien. Dan heb je kans op een brand. Of het sijpelt in de natuur, dat is toch afschuwelijk.'

Hij vindt het vreemd dat niemand ingrijpt, tot nu toe doen de gemeente, omgevingsdienst, provincie of overheid in zijn ogen te weinig. Volgens de pluimveehouder verwijzen instanties naar de Nederlandse Voedsel– en Warenautoriteit (NVWA). Ondertussen groeit de berg met mest. 

Recent is er een nieuwe methode goedgekeurd door de NVWA: vervuilde mest mag nu ook gemengd worden met schone mest. Want door de kippenmest te mengen daalt de hoeveelheid fipronil in de mest. Maar volgens boeren heeft niet iedereen de ruimte omdat te doen. Torsius: 'Weet je hoeveel ton schone mest je nodig hebt om het peil fipronil te laten zakken? Bij zware verontreinigde mest heb je tonnen nodig om minder per oppervlak te krijgen, dat kan niet iedere boer op zijn erf.' De gemeente Putten en de provincie Gelderland willen eerst de resultaten van de nieuwe methode afwachten. 

Als fipronilmest wel gemengd kan worden, dan wordt er eerst een test uitgevoerd door de NVWA. Is de mest onder norm, dan kan de mest van het terrein. Vervolgens kan dan de gemengde mest straks door bijvoorbeeld bedrijven worden verwerkt tot meststoffen die we als Nederland exporteren of de kippenmest kan worden uitgereden over het land.

Ook de NVP laat weten dat dit niet de ideale oplossing is voor iedereen. 'Dit helpt een aantal boeren', zegt Torsius. 'Maar dit hadden ze maanden geleden al moeten doen. Nu liggen er overal bergen mest en dus heb je ook containers met nieuwe mest nodig om zo de giftige stof te verdelen, zodat je minder hoge waarden krijgt.'

Volgens Hugo Bens van land- en tuinbouworganisatie LTO heeft de overheid het probleem met de met fipronil vervuilde mest deels zelf in de hand gewerkt door er voor te kiezen dat de mest alleen naar de verbrandingsoven mocht. Een woordvoerder van het ministerie van Landbouw Voedsel en Natuurkwaliteit reageert schriftelijk: 'De installatie van de BMC bereikt temperaturen (>1000 graden Celsius), die fipronil volledig afbreken. Daarom is van het beginstadium daar vooral mest verbrand.'

'Al in augustus 2017 hebben meerdere partijen aangegeven dat er een probleem met de kippenmest zou ontstaan bij de keuze om alle fipronilmest naar één verbrandingsoven te laten gaan', zegt Bens.

In Haps vertelt Bens bij zijn pluimveebedrijf dat mengen van mest ruim een halfjaar geleden al werd besproken. 'Er is tot begin van dit jaar niet geluisterd, nu zijn we ruim 11.000 ton licht vervuilde mest verder.' 

Uit testen die uitgevoerd zijn in de kippenmest, door BMC Moerdijk, blijkt ook nog eens dat er mest naar de verbrandingsoven is gebracht die er niet thuishoorde en wél binnen de norm viel. 'Er is dus onnodig druk gelegd bij de fabriek', vertelt Bens.

Een woordvoerder van de BMC-fabriek geeft aan dat het merendeel van de aangevoerde kippenmest wél flink vervuild was met fipronil. Verder laat BMC Moerdijk weten dat de overheid wist dat de fabriek zou bijspringen tijdens de fipronilcrisis, maar dat dit een extra taak was naast de bestaande werkzaamheden.

De NVWA nam ook geen monsters van de mesthopen dus wist de dienst niet hoeveel fipronil er in zat. Meerdere boeren laten weten dat het zou helpen als de overheid meer meedenkt en oplossingen vanuit de sector accepteert. Het ministerie LNV laat op haar beurt weten graag te horen wat de pluimveesector aandraagt.

'Wellicht was de mestberg dan niet zo gegroeid, zegt de Puttense pluimveehouder Torsius. 'Ik hoop dat we voortaan met de overheid vooruit kunnen denken. Zo voorkom je problemen. Ik ga nu bekijken of ik mijn tonnen mest kan mengen, want wachten tot de mest in de zomer naar de verbrandingsoven kan, zie ik niet zitten.' 

De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit geeft géén inhoudelijk interviews vanwege lopende onderzoeken. Er verschijnt bijvoorbeeld nog een rapport van de commissie Sorgdrager. De commissie onderzoekt de eiercrisis na de ontdekking van het middel fipronil. Volgens de NVWA zijn van de 793 kippenstallen er 435 vrij van fipronil. 304 stallen zijn deels vrij van fipronil. Op dit moment zijn er nog 54 bedrijven volledig geblokkeerd vanwege fipronil.