Nieuws

Raadsleden moeten controleren, maar hebben te weinig kennis

Veel Gelderse raadsleden ervaren een hoge werkdruk en ze hebben niet altijd genoeg kennis om het college goed te kunnen controleren. Dat blijkt uit een enquête van Kieskompas in opdracht van Omroep Gelderland. © Flickr/Christian Schnettelker
ARNHEM - Veel Gelderse raadsleden ervaren een hoge werkdruk en ze hebben niet altijd genoeg kennis om het college goed te kunnen controleren. Dat blijkt uit een enquête van Kieskompas in opdracht van Omroep Gelderland.
'De begroting blijft een dingetje. Als men wil, kan men mij iets voorliegen.' En: 'Er is op alle vlakken een kennisachterstand. Ik blijf toch een goedwillende amateur.' 
Met nog enkele weken te gaan tot de gemeenteraadsverkiezingen op 21 maart doen Gelderse raadsleden een boekje open. Hoe hebben zij de afgelopen vier jaar ervaren? Waar liepen ze tegenaan, waar zijn ze juist trots op?
In opdracht van onder meer Omroep Gelderland voerde Kieskompas een wetenschappelijk opgezet onderzoek uit onder ruim 250 Gelderse raadsleden. De digitale enquête werd daarnaast ingevuld door meer dan 1.500 raadsleden uit de rest van Nederland.

'We zijn parttimers die het erbij doen'

Wat meteen opvalt: van de Gelderse raadsleden die deelnamen aan het onderzoek stelt 40 procent soms over te weinig kennis te beschikken om een goede controleur te zijn van het college van burgemeester en wethouders. Een iets groter percentage, 44 procent, heeft dat gevoel nooit. De regionale cijfers zijn in lijn met het landelijke beeld.
Het beleid van een gemeente wordt grotendeels bepaald door de gemeenteraad en vervolgens is het aan diezelfde raad om te controleren of het college het beleid goed uitvoert. Maar hoe doe je dat als je eigenlijk over te weinig kennis beschikt?
Bijna niemand is een specialist.
Gelders raadslid.
Op alle vlakken schieten we te kort, zegt dit raadslid: 'Het college en het ambtelijk apparaat zijn dagelijks en met veel kennis bezig om de gemeente beter te maken. De controle hierop vindt plaats door parttimers die het erbij doen.' Iemand anders zegt dat raadsleden van alles een beetje moeten weten, 'je bent dus bijna nooit een specialist'.
Van de Gelderse raadsleden geeft 31 procent aan te weinig tijd te hebben om het raadswerk goed uit te kunnen voeren. Ruim de helft zegt dat raadswerk niet naast een volledige baan gedaan kan worden. Toch combineren veel politici het raadswerk wél met een fulltime baan.
Onkostenvergoeding Slechts 26 procent van de Gelderse raadsleden vindt dat de onkostenvergoeding die zij krijgen in verhouding staat tot het werk dat zij leveren. Op landelijk niveau geldt hetzelfde percentage. De onkostenvergoeding wordt betaald door de gemeente. In een gemeente tot en met 8.000 inwoners (zoals Rozendaal) is die vergoeding 250 euro per maand, in een gemeente van 150- tot 375.000 mensen (zoals Nijmegen) ongeveer 1.900 euro. (Lees meer.)

Financiën: 'Mijn zwakste schakel'

Bij het uitvoeren van hun controlerende taak hebben raadsleden het vooral moeilijk op financieel gebied, blijkt uit het onderzoek. Terwijl bijna alles in de gemeentepolitiek uiteindelijk draait om geld. Een belangrijke taak van raadsleden is bijvoorbeeld het vaststellen van de gemeentelijke begroting en controle van het financiële jaarverslag van de gemeente.
De begroting is een hoogstandje dat de meeste raadsleden niet kunnen volgen.
Gelders raadslid.
Iemand noemt financiën 'mijn zwakste schakel' en een ander vindt het moeilijk om de begroting en jaarrekening 'snel en toch goed te doorgronden'. Een derde raadslid zegt: 'De begroting is een dusdanig technisch hoogstandje dat verreweg de meeste raadsleden niet kunnen volgen.' Verschillende respondenten benadrukken het belang van ten minste één financieel specialist in de eigen fractie – maar die is er niet altijd.
In het onderzoek van Kieskompas geven veel Gelderse politici en bestuurders ook aan dat ze in de afgelopen vier jaar zijn geconfronteerd met niet-integer gedrag. Lees hier meer.

Weinig kennis 'heel logisch'

Volgens André Krouwel van Kieskompas is het 'heel logisch' dat raadsleden te weinig kennis hebben. 'De machtsverhouding tussen raadsleden en de professionele ambtelijke organisatie en wethouders is rampzalig scheef', vindt Krouwel, eveneens als politicoloog verbonden aan de Vrije Universiteit Amsterdam.
De machtsverhouding tussen raadsleden en de professionele ambtelijke organisatie en wethouders is rampzalig scheef.
André Krouwel, politicoloog VU Amsterdam.
'Amateurs moeten in hun vrije tijd de macht controleren, terwijl we voor de uitvoering professionals met een hoog salaris aanstellen. Dat is absurd.' Krouwel zegt dat de resultaten van dit onderzoek aansluiten op eerdere bevindingen.

Andere Gelderse uitkomsten

- De meeste raadsleden geven de afgelopen raadsperiode op basis van hun eigen ervaringen een 7 of een 8.
- 91 procent van de raadsleden zegt dat de relatie met collega-raadsleden over het algemeen goed is.

Bijscholing en wetteksten lezen

Raadsleden spannen zich vaak wel in om hun werk beter uit te kunnen voeren. Ruim twee derde van de Gelderse raadsleden schoolt zichzelf bij. Zo geeft iemand aan zich te verdiepen in onderzoeken en wetteksten. 'Ik bezoek congressen, symposia en doe mee aan cursussen die door de partij worden georganiseerd', zegt een ander.
Ik bezoek congressen, symposia en doe mee aan cursussen.
Gelders raadslid.
Hierbij is het zo dat fracties die een aftakking zijn van een landelijke partij, zoals het CDA of de PvdA, door de landelijke organisatie vaak ondersteund worden met bijvoorbeeld trainingen. Lokale partijen zijn wat dat betreft volledig op zichzelf aangewezen.

Trotse raadsleden

Verder is 88 procent van de Gelderse raadsleden die meededen aan het onderzoek van Kieskompas trots op het werk dat hij of zij uitvoert. 83 procent geeft aan dingen voor elkaar te krijgen in zijn of haar gemeente. Zo schrijft iemand die zich heeft ingezet voor 'een betere armoederegeling' blij te zijn dat die er is gekomen.
Een ander raadslid is trots 'omdat wij als grootste partij lastige dossiers tot een goed einde hebben gebracht'. Een derde raadslid zegt trots te zijn 'wanneer je burgers kunt steunen in hun strijd tegen de gemeente, vooral op het gebied van zorg en wonen'.
Verantwoording De digitale enquête van Kieskompas werd door 2.215 mensen uit heel Nederland ingevuld; vooral door raadsleden (1.808), maar ook door wethouders, burgemeesters, griffiers, gemeentesecretarissen en ambtenaren. Zij zijn aangesloten bij een onderzoekspanel van Kieskompas. Er deden vanuit Gelderland 257 raadsleden, 32 wethouders en 10 burgemeesters mee aan het onderzoek. De resultaten zijn geanonimiseerd en niet representatief voor het totaal aantal mensen in de lokale politiek, maar geven wel een indruk.