Nieuws

10 redenen waarom minister wél maatregelen moet nemen tegen zorgfraude

Minister Hugo de Jonge van Volksgezondheid noemt het zeer ernstig dat de inspectie van de gemeente Tiel misstanden heeft geconstateerd bij zorgaanbieder Job Lanceer. Toch vindt de minister het niet verwijtbaar dat de Inspectie voor de gezondheidszorg eind 2015 de zorg nog volledig goedkeurde. © Rijksoverheid
ARNHEM - Minister Hugo de Jonge van Volksgezondheid noemt het zeer ernstig dat de inspectie van de gemeente Tiel misstanden heeft geconstateerd bij zorgaanbieder Job Lanceer. Toch vindt de minister het niet verwijtbaar dat de Inspectie voor de gezondheidszorg eind 2015 de zorg nog volledig goedkeurde.
'Uit de toezichtbezoeken kwamen geen aanwijzingen van mogelijke fraude naar voren', aldus de minister. Dit terwijl het zorgkantoor, de Sociale Verzekeringsbank en de inspectie van de GGD wel mogelijke fraude constateerden. De minister zegt in antwoorden op Kamervragen van de SP dat er geen reden is om lessen te trekken uit het dossier Job Lanceer en hij ziet dan ook geen aanleiding om maatregelen te nemen. 
Journalist Judith Spanjers van Omroep Gelderland onderzocht het dossier Job Lanceer en het dossier zorgfraude in het algemeen. Zij sprak de afgelopen jaren niet alleen met gedupeerde cliënten van diverse instellingen, maar ook met meerdere deskundigen, cliëntenorganisaties, zorgaanbieders, zorgkantoren, gemeenten, financieel specialisten, bewindvoerders, brancheverenigingen, toezichthouders en politici. Op basis van haar onderzoek concludeert Spanjers dat er wel degelijk wat moet gebeuren.
Ze zette tien redenen op een rijtje waarom de minister wél maatregelen moet nemen:

1. Iedereen mag zorg leveren

Als je een zorgbedrijf wilt beginnen, word je zonder enige controle toegelaten. Uw voorganger, Minister Schippers, heeft erkend dat nieuwe instellingen automatisch worden toegelaten om in aanmerking te komen voor een zogenoemde WTZi-toelating. Met deze toelating in de hand, kun je vervolgens bij zorgverzekeraars en zorgkantoren geld gaan declareren. En hoe meer cliënten je kunt regelen, hoe meer geld dit oplevert.

2. Transparantie

De toelating verplicht de bedrijven om hun financiële gegevens elk jaar in te leveren, zodat deze gecontroleerd kunnen worden. Transparantie heet dat. Maar uit ons onderzoek en dat van de Branchevereniging Kleinschalige Zorg blijkt dat lang niet alle bedrijven de jaarrekening inleveren. En dit kunnen bedrijven ook jarenlang volhouden. Daarbij is een groot aantal jaarrekeningen ondoorzichtig en bieden ze geen uitsluitsel over waar ons zorggeld nu precies aan besteed wordt.

3. Accountant controleert niet of beperkt

Volgens oud-staatssecretaris Van Rijn is er dan altijd nog een accountant die de jaarrekening aan de wet- en regelgeving toetst. Hij vertelde er alleen niet bij dat accountants eigenlijk helemaal geen controle hoeven uit te voeren die fraude aan het licht zou kunnen brengen. Uit ons onderzoek blijkt namelijk dat bedrijven met een omzet tot 700.000 euro helemaal niet gecontroleerd worden en dat de controle van bedrijven met een omzet tot 12 miljoen euro maar een beperkte zekerheid biedt. Geheel volgens de regelgeving.

4. Onbegrensde topinkomens

Als een zorgbedrijf meerdere B.V.'s heeft, hoeft de accountant de jaarrekening van die andere B.V's niet te controleren. En deze jaarrekeningen zijn ook niet openbaar. Aangezien veel bedrijven met meerdere B.V.'s werken, is dus oncontroleerbaar waar ons zorggeld blijft.
En de Wet Normering Topinkomens stelt dan ook niets meer voor. Want via de andere B.V.'s kan ook salaris worden uitgekeerd. Met daarbovenop nog een mooie winstuitkering. En niemand die het ziet. En niemand die het erg vindt. Oud-staatssecretaris Van Rijn vindt het geen probleem als een bedrijf met een omzet van 9 miljoen euro 1 miljoen euro per jaar aan salaris en winst uitkeert aan zichzelf. 'Het is aan instellingen zelf om te bepalen wat een passende beloning is. Dat is maatwerk.'

5. Bevriende toezichthouders

Volgens de oud-staatssecretaris is het de taak van de Raad van Toezicht om te bepalen of het verantwoord is om winst uit te keren. Zodat de kwaliteit van zorg er in ieder geval niet onder lijdt.
Twee jaar geleden zaten er kennissen van zorgaanbieder Job Lanceer in de Raad van Toezicht. U zegt in uw antwoorden op Kamervragen geen enkele reden te hebben om te veronderstellen dat dit voorbeeld illustratief is voor het algehele niveau van bestuur en intern toezicht in de zorg.
Maar uit onderzoek van het Financieel Dagblad blijkt dat meerdere frauderende instellingen vrienden in de Raad van Toezicht hebben gezet. En ook wij hebben geconstateerd dat een allerbeste vriend als enige toezicht mag houden op een bedrijf. Bedrijven houden zelfs toezicht op elkaar. En er is zelfs een bedrijf waarbij de accountant in de Raad van Toezicht zit. Het gebeurt vaker dan u denkt.

6. Inspectie laat tanden niet zien

In 2009 constateerde de Nationale Ombudsman dat de Inspectie voor de Gezondheidszorg een papieren tijger is. En dat is de inspectie nog steeds. Als de protocollen kloppen, word je goedgekeurd. Maar als ze niet kloppen, krijg je als zorgbedrijf nog jaren de tijd om je te verbeteren.
U schrijft dat de inspectie op basis van vertrouwen bepaalt wie de kans krijgt om zich te herstellen en hoe vaak dit dan mag gebeuren. Is dat vertrouwen op de blauwe ogen? Daar lijkt het bijna op. Want in 2016 constateert IGZ ernstige overtredingen bij zorginstelling Rigtergroep, maar er volgen geen sancties. Zelfs niet als de urenadministratie een warboel is.
IGZ had de indruk dat er minder zorg wordt geleverd dan waarvoor wordt gedeclareerd. Maar omdat dit niet te toetsen was door gebrekkige administratie, werd het vertrouwen uitgesproken in een nieuw administratiesysteem. Geen boete, geen waarschuwing, we vertrouwen erop dat het goed komt.
Meer dan een jaar later wordt er niet meer over de uren gesproken en concludeert IGZ dat de zorgaanbieder nog steeds aan 18 normen niet voldoet en dat dit leidt tot onnodige risico's. En weer spreekt IGZ de verwachting uit dat Rigtergroep verbeteringen realiseert...Geen boete, geen waarschuwing, geen sluiting...
Opmerkelijk, omdat een paar maanden later de gemeente Nijmegen wel hard ingrijpt na een inspectie bij hetzelfde bedrijf. Sterker nog, de gemeente Nijmegen doet aangifte tegen de Rigtergroep wegens fraude en stopt met betalen van de zorg.
U noemt de samenwerking tussen lokaal (gemeente) en landelijk toezicht (was IGZ, is nu IGJ) een leerproces dat over twee jaar geëvalueerd zal worden. Ondertussen verdwijnen miljoenen euro's zorggeld in de zakken van directeuren en moeten wij als consument weer meer zorgpremie gaan betalen. Direct ingrijpen klinkt mij daadkrachtiger in de oren.

7. Controle SVB is een wassen neus

Om fraude aan te pakken is besloten om de Sociale Verzekeringsbank voortaan de persoonsgebonden budgetten uit te laten keren. Dat was in 2015 groot in het nieuws door alles wat er mis ging met het inregelen van het systeem. De rust is weergekeerd, maar deze grote investering levert niet op waar het voor bedoeld was. Fraude bestrijden.
Want de SVB kijkt alleen of er niet meer dan het maximale tarief wordt gedeclareerd en of het overeengekomen aantal te declareren uren klopt met de zorgovereenkomst. Of de zorg ook daadwerkelijk wordt geleverd wordt niet gecontroleerd. Door niemand.
Ook bewindvoerders die tekenen voor een factuur weten niet of de zorg is geleverd. Dit is volgens hen niet hun taak. Cliënten zelf durven niet of nauwelijks aan de bel te trekken. Uit gesprekken met cliënten heb ik vaak te horen gekregen dat ze eigenlijk geen idee hebben hoeveel pgb ze eigenlijk krijgen en hoeveel uur er wordt gedeclareerd. Het komt regelmatig voor dat ze geen factuur te zien krijgen. En als ze er achter komen dat er te veel uren in rekening worden gebracht, dan durven ze dit niet aan te kaarten. Bang om op straat gezet te worden. Want het huis is vaak ook van hun zorgverlener.
En wie wordt er uiteindelijk afgerekend als er sprake is van fraude? De budgethouder zelf is nog steeds verantwoordelijk voor de verantwoording van zijn of haar eigen budget. Dus bij het melden van fraude lopen ze meteen het risico om zelf de rekening uiteindelijk te moeten betalen. Hoewel er een zogenoemd derdenbeding in het leven is geroepen dat ervoor moet zorgen dat niet pgb-houders, maar zorgverleners aangepakt kunnen worden, hangt er nog steeds bij cliënten een claim van tienduizenden euro's boven hun hoofd.

8. Individuele klachten worden niet gehoord

En als je dan besluit om een klacht in te dienen, dan word je van het kastje naar de muur gestuurd.
  • De eerste stap is een klachtencommissie. Maar een klachtencommissie als de Gezamenlijke Klachtencommissie Gelderse Zorginstellingen neemt geen fraudeklachten in behandeling.
  • Het zorgkantoor dat het pgb verstrekt gaat ook niet of nauwelijks in op individuele klachten. Het komt zelfs voor dat er klachten verdwijnen. Hier hebben niet alleen gedupeerden last van. Ook bewindvoerders en zorgverleners die met een volledig onderbouwd dossier met bewijslast een klacht aankaarten, krijgen nooit meer wat te horen. Het wordt ook wel de Bermudadriehoek genoemd.
  • De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd en de Nederlandse Zorgautoriteit doen ook niets met individuele klachten. Ondanks het feit dat de Nationale Ombudsman hierover in 2009 al een duidelijk advies uitbracht.
  • Aangifte doen bij de politie heeft ook geen zin. Daar worden cliënten weggestuurd met de boodschap dat het een civiele zaak is.
Dus wie hoort de klachten van cliënten om erachter te komen of het zorggeld werkelijk goed wordt besteed? Wie gaat er echt op zoek naar het verhaal achter de fraude? Hoe kunnen cliënten zich gehoord gaan voelen?

9. Wetsvoorstel lost probleem niet op

Er ligt nu een nieuw wetsvoorstel die de WTZi moet vervangen: de Wtza, de Wet toetreding zorgaanbieders. Dit geeft op papier in ieder geval meer zekerheden dan de huidige regeling. Maar zoals gezegd, papier is geduldig. Wat betekent dit in de praktijk?
Bedrijven die met minder dan 10 zorgverleners zorg verlenen zijn niet vergunningsplichtig. Via de gewilde B.V.-constructies kun je hier dus gemakkelijk aan ontkomen. Bedrijven die alleen via de gemeente zorg bieden via Wmo en Jeugdzorg hoeven ook geen erkenning aan te vragen.
In het wetsvoorstel staat dat het toezicht gesplitst gaat worden. IGZ gaat de kwaliteit van zorg controleren en de NZa het financiële gedeelte. Hoe gaat u voorkomen dat deze inspecties langs elkaar heen gaan werken? Want om fraude te constateren zul je moeten weten wat er inhoudelijk aan zorg geleverd zou moeten worden en andersom. Wat op papier geen fraude lijkt, kan dit wel zijn. En alleen de cliënten die zorg ontvangen, weten wat er echt in de praktijk wordt geleverd.

10. Zorgkosten inperken

Misschien wel de belangrijkste reden om maatregelen te nemen is om onze zorgkosten binnen de perken te houden. Onze zorgpremies gaan weer stijgen, terwijl minimaal 1 miljard euro zorggeld niet aan zorg wordt besteed. Dat blijkt uit ons zorgwinstenonderzoek dat we in samenwerking met hoogleraren Jeroen Suijs (Erasmus Universiteit) en Harrie Verbon (Tilburg University) gedaan hebben.
Zorgfraude gebeurt niet alleen via pgb, maar ook via zorg in natura, als een bedrijf een contract heeft met een zorgkantoor of gemeente. Zorgkantoren zeggen met handen en voeten gebonden te zijn om de fraude aan te pakken. Zij hebben hun hoop gevestigd op de politiek. U kunt het systeem veranderen. En dat is nodig. Want zoals de inspectie ISZW eerder concludeerde: 'In toenemende mate lijken georganiseerde (criminele) verbanden op systematische en grootschalige wijze te frauderen met zorggelden.'
Donderdagmiddag gaat de Tweede Kamer in debat over de aanpak van zorgfraude.
Heeft u ervaring met zorgfraude? Laat het ons weten via omroep@gld.nl.