Nieuws

Rapporten: puinhoop binnen de muren van Museum Het Valkhof

Een financiële en organisatorische puinhoop. Dat is het beeld dat opdoemt uit twee rapporten die net zijn verschenen over Museum Het Valkhof in Nijmegen. Betrokkenen krijgen er flink van langs in beide rapporten. Grootste problemen: te weinig bezoekers en te weinig geld. © Omroep Gelderland
NIJMEGEN - Een financiële en organisatorische puinhoop. Dat is het beeld dat opdoemt uit twee rapporten die net zijn verschenen over Museum Het Valkhof in Nijmegen. Betrokkenen krijgen er flink van langs in beide rapporten. Grootste problemen: te weinig bezoekers en te weinig geld.
De conclusies liegen er niet om. Uit het onderzoek komt naar voren dat het museum financieel niet gezond is. Jaren zijn er forse verliezen geleden en het eigen vermogen is in vijf jaar meer dan gehalveerd. Het versterken van het eigen vermogen, onder meer om geld van de Bank Giro Loterij veilig te stellen, is volgens de onderzoekers hard nodig. Daarover schrijven ze: 'Het lijkt onvermijdelijk dat de gemeente Nijmegen als belangrijkste financier van het museum hierbij een rol zal moeten spelen.'

Aansprekend tentoonstellingsprogramma is er niet

Het museum had de afgelopen jaren geen controle over de financiën. Er is nauwelijks gestuurd op kosten en inkomsten. Het eigendom van het gebouw, een unieke situatie in Nederland, vormt voor het museum een groot risico. Één van de aanbevelingen van de onderzoekers is om samen met de gemeente Nijmegen te onderzoeken of het eigendom van het gebouw kan worden overgedragen aan de gemeente.
Het ontbreekt het museum volgens de onderzoekers aan cultureel ondernemerschap. De eigen opbrengsten zijn aanzienlijk lager dan die van vergelijkbare musea. Een duidelijk omschreven tentoonstellingsbeleid en een aansprekend tentoonstellingsprogramma is er niet.
Het is een beetje een allegaartje. Het museum herbergt Romeinse geschiedenis/archeologie, Nijmeegse geschiedenis, moderne en hedendaagse kunst verbonden met Nijmegen en de regio, en een collectie Pop Art en fotografie, zonder relatie met Nijmegen en de regio. Daar komt nog bij dat het museum, als enige museum in Nederland, de provinciale taak uitvoert voor het beheer, het behoud en het toegankelijk maken van de Gelderse archeologiecollectie. Het museum heeft daardoor een onduidelijk profiel, schrijven de onderzoekers.
Museum Het Valkhof (foto: Omroep Gelderland)

Verbouwingsplannen die je niet kunt betalen

De organisatie vormt geen eenheid. Er is sprake van eilanden, staat in één van de rapporten. De afstand met de belangrijkste partners van het museum is groot. Dat zijn de subsidieverstrekkers: de gemeente Nijmegen en de provincie Gelderland.
De onderzoekers stellen ook dat de organisatie zich de laatste jaren heeft blindgestaard op plannen voor herinrichting en verbouwing van het museum, en te weinig aandacht heeft besteed aan de financiële haalbaarheid van en het draagvlak voor die plannen. Er is veel geld gestoken in de voorbereiding van een grote verbouwing, zonder dat daar een sluitende businesscase en dekkingsplan voor waren. De verbouwing is uiteindelijk niet doorgegaan.

Verhoudingen flink verstoord

In september 2015 start een nieuwe directeur, Arend-Jan Weijsters. Die gaat voortvarend aan de slag, maar slaagt er niet in om de verslechterende financiële situatie onder controle te krijgen. Hij gaat voor een afgeslankte vorm voor de verbouwingsplannen. De onderzoekers noemen ook die verbouwingsplannen 'weinig realistisch'.
Dat leidt vanaf de zomer van 2016 tot een vertrouwensbreuk met de raad van toezicht. Weijsters zoekt daarbij niet de toenadering tot zijn raad, maar gaat juist het conflict aan. Hij laat zich bijstaan door een externe advocaat. De onderzoekscommissie constateert dat hij de voorzitter van de raad van toezicht onjuist en onvolledig informeert. De directeur schermt cruciale informatie over de inhoud van de subsidiegesprekken met de gemeente Nijmegen af voor de raad van toezicht en mobiliseert het personeel en het managementteam om met hem stelling te nemen tegen de raad.
De raad van toezicht gaat volgens de onderzoekers ook niet vrijuit. Die is medeverantwoordelijk voor alle problemen. De raad heeft weliswaar kritische vragen gesteld, maar heeft de boel te veel op zijn beloop gelaten. Met name waar het gaat om de financiën, de administratieve organisatie en de verbouwing.
De rapporteurs schrijven: 'Het heeft weinig zin om aan de slag te gaan met toekomstscenario’s als het fundament van de museumorganisatie wankel is.' Ze pleiten er voor om er op korte termijn onder meer voor te zorgen dat de crisis bezworen wordt, er rust wordt gebracht in de organisatie en het vertrouwen wordt hersteld.

Gemeente en provincie moeten ook beter opletten

Als de situatie vanaf de zomer van 2016, na de vaste aanstelling van Weijsters, escaleert, gaat de raad van toezicht het gesprek met de directeur aan en besluit hem uiteindelijk te schorsen. Daarmee heeft de raad volgens de onderzoekers gedaan wat het moest doen als toezichthouder:  iemand die in de ogen van de raad niet goed functioneert en handelt, op non-actief stellen.
In het onderzoek worden ook kanttekeningen geplaatst bij de houding van de twee belangrijkste subsidiegevers, de gemeente Nijmegen en de provincie Gelderland. Die hebben groot belang bij een goede besturing van het museum. Maar beide subsidiegevers hebben er in het verleden voor gekozen om niet actief contact te zoelen met de raad van toezicht. Er zijn wel gesprekken geweest, maar niet structureel en voornamelijk met de directeur. Voor een goed functioneren van het museum vinden de onderzoekers dat contact met de toezichthouder juist essentieel. De onderzoekers komen met een waslijst aan aanbevelingen. Bij sommige daarvan is haast geboden, zo stellen ze.
Vergelijking met andere musea (bron rapport bureau Berenschot):
Betreft 2015 Bron: Jaarverslagen
*Subsidie samengesteld uit bijdrage gemeente Nijmegen en € 0,6 mln. bijdrage provincie Gelderland voor publiekstaken archeologische collectie.
Museum Het Valkhof in cijfers (bron rapport bureau Berenschot):
* Resultaat is inclusief jaarlijkse dotatie aan het fonds kunstaankopen van € 185.000. Behalve in 2013, toen is € 85.000 aan het fonds toegevoegd. Deze jaarlijkse dotatie is hoog vergeleken met andere regionale musea met de omvang van MHV.
** Post huisvestingskosten bevat geen huur omdat het gebouw in eigendom is van MHV. Het museum betaalt wel de kosten van een hypotheek (jaarlijks ongeveer € 170.000). Deze kosten boekt het museum op een andere post dan huisvestingskosten. In de post huisvestingskosten is geen post voor reservering voor groot onderhoud opgenomen.
*** Huisvestingskosten inclusief kosten hypotheek.
**** Opbrengsten museum bestaan uit entree, winkel, fondsen en sponsoring.

Zie ook:

💬 WhatsApp ons!
Heb jij een tip of opmerking? Stuur ons een bericht op 06 - 220 543 52 of stuur een mail: omroep@gld.nl!