'Spontane leidingbreuk' oorzaak waterstoring Liemers, is ons leidingnet nog wel veilig?

Maarten Fleuren zag zaterdagavond 18 februari om 21.05 uur een enorme piek op zijn beeldscherm. Op een ander scherm zag hij dat er van diverse locaties vanuit de Liemers gebeld werd met de klantenservice. De waterverdeler van Vitens wist meteen: dit is een storing, en een forse.

In de uiterwaarden bij Ellecom gutst in het donker 4 miljoen liter water in korte tijd de IJssel in. Omdat het zo donker is en het lek op een afgelegen plek ligt, kunnen monteurs het maar moeilijk vinden. Uiteindelijk wordt de correcte leiding afgesloten en lijkt de situatie te stabiliseren. Fleuren ziet op zijn beeldscherm dat het waterverbruik lijkt te stabiliseren, maar het verbruik ligt nog lang niet op de normale situatie voor laat op de avond. Er lekt nog steeds veel water, mogelijk uit een tweede lek. Zondagochtend worden veel inwoners van de Liemers met een onaangename verrassing wakker: er is geen water om te douchen of koffie mee te zetten. De monteur van Vitens zijn ondertussen op zoek naar de plaats waar de leidingen zijn gesprongen, want het lek is nog niet boven.

Volgens Vitens heeft een huishouden in Nederland gemiddeld 14 minuten per jaar geen water. De helft van de tijd wordt veroorzaakt door een storing, de rest door geplande werkzaamheden. Normaliter is een waterstoring binnen enkele uren opgelost, maar deze storing duurt veel langer. In de winkels ontstaat een run op bronwater. In sommige winkels is 10 minuten na openingstijd geen druppel water meer te vinden. Zondagmiddag besluiten de veiligheidsregio en de getroffen gemeenten dat er een uitzonderlijke maatregel wordt genomen: de brandweer gaat water verspreiden onder kwetsbare mensen.

's Avonds laat werd het lek in de uiterwaarden bij Ellecom gevonden. Monteurs van Vitens graven de leiding op, die blijkt over een lengte van ruim 7 meter te zijn gebarsten. Het beschadigde deel wordt vervangen, maar de leiding kan nog niet in gebruik worden genomen. Tot nader order geldt er een kookadvies als mensen het water uit de kraan willen drinken.

Vitens spoelt de leiding schoon en neemt monsters om te kijken of de leiding veilig kan worden gebruikt. Pas maandagavond komen de resultaten uit het lab binnen. De leiding kan weer in gebruik worden genomen en het water hoeft niet langer te worden gekookt.

Vitens heeft de storing de afgelopen dagen geëvalueerd, maar daar zijn nog weinig nieuwe feiten ontdekt. De storing is ontstaan door een 'spontane leidingbreuk', zegt Hester Latenstein van Voorst. Zij is manager netbeheer en leveren bij Vitens, en gaat over de storingen. Een spontane leidingbreuk is een breuk waarvan de oorzaak niet duidelijk is, kortom: Vitens weet het ook niet.

Dat roept vragen op over de kwaliteit van het netwerk. Er zijn regelmatig breuken, waardoor huishoudens zonder water komen te zitten. Gaat de kwaliteit van ons leidingnet achteruit? Nee, zegt Latenstein van Voorst. 'Ons netwerk behoort tot het beste ter wereld. Elke storing is er één te veel, maar geen leidingnet ter wereld heeft zo weinig storingen als het Nederlandse waterleidingennet.'

Vitens besteedt jaarlijks 120 miljoen euro aan onderhoud aan het leidingnet. 'Meer is ook niet nodig', zegt Latenstein van Voorst. 'Sommige leidingen gaan al meer dan 100 jaar mee en zijn nog in perfecte staat. We werken met publiek geld en daar willen we zuinig mee zijn.' 

Latenstein van Voorst zegt dat Vitens een uitstekend beeld heeft van de kwaliteit van de leidingen in het net. Toch staat als sinds 2012 in het jaarverslag van Vitens: 'Het is voor Vitens belangrijk om meer inzicht te hebben in de toestand van de infrastructuur. Zo kunnen we effectief te renoveren, saneren en daarmee investeringspieken zoveel mogelijk voorkomen. Om dit in beeld te brengen is de Investeringsprognose Ondergrondse Infrastructuur (IPO) opgezet.' Die passage doet vermoeden dat Vitens de situatie helemaal niet zo goed in kaart heeft. De leidingen liggen immers onder de grond, en voor een inspectie moeten ze worden opgegraven. Dat is een dure aangelegenheid.

Vitens zegt daarom te investeren in 'innovatieve' manieren om de kwaliteit van het leidingnet te kunnen monitoren. Latenstein van Voorst: 'Dan moet je denken aan sensors en robots. In Friesland doen we een proef waarbij we 200 sensoren op het leidingnet hebben aangesloten. Daarmee kunnen we de kwaliteit van de leidingen in de gaten houden en breuken sneller opsporen.'

Dat is voorlopig nog toekomstmuziek. Vitens vervangt jaarlijks 1% van de leidingen in de grond, dat komt neer op ongeveer 500 kilometer leidingen per jaar. Daarnaast worden problemen met gebarsten en gesprongen waterleidingen opgelost. Dat is afdoende volgens Vitens en deskundigen die Omroep Gelderland heeft geraadpleegd.

Maar kan een grote storing de Liemers opnieuw treffen? Volgens Vitens is er geen extra onderhoud nodig in het getroffen gebied. 'Het lek is gerepareerd en er zijn geen extra werkzaamheden noodzakelijk', aldus Vitens.