Nieuws

Minister Schippers, leg eens uit: waarom was visverwerker Foppen uit Harderwijk eerst goed en nu fout?

HARDERWIJK - De Voedsel- en Warenautoriteit en minister Schippers vonden visverwerker Foppen vóór de salmonella-affaire in 2012 een 'normaal functionerend bedrijf', zelfs één van de betere. In 2014 kreeg het bedrijf een rode kaart. Politici willen weten hoe het er nu voor staat.
De commissie Economische Zaken vergadert donderdag over de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit; de inspectie die onze voedselveiligheid controleert. Eén van de bespreekpunten in het debat is visverwerker Foppen uit Harderwijk.
In 2012 komt de visverwerker in het nieuws doordat tenminste vier consumenten overlijden en ruim 23.000 mensen ziek worden door een salmonellabesmetting in gerookte zalm. Het is de grootste voedselgerelateerde bacteriële besmetting uit de Nederlandse geschiedenis.

Samenloop van omstandigheden

De Onderzoeksraad voor Veiligheid doet onderzoek en presenteert een jaar later het rapport. Conclusie: het was een onfortuinlijke samenloop van omstandigheden.
Volgens de Onderzoeksraad besteedt het bedrijf veel zorg aan de veiligheid van voedsel. En bij de Nederlandse en Griekse toezichthouders staat het bedrijf bekend als een modern bedrijf. Zij rekenen het bedrijf tot de betere bedrijven binnen de vissector met betrekking tot de voedselveiligheid.
Minister Schippers blijft bij elke vraag die ze hierover de afgelopen twee jaar heeft beantwoord bij haar standpunt: Foppen is een normaal functionerend bedrijf voordat de salmonellabesmetting uitbreekt.
Maar nam Foppen de voedselveiligheid wel zo serieus en wat mag je verwachten van een normaal functionerend bedrijf?
Omroep Gelderland heeft negen vragen aan minister Schippers.

1 Normaal functionerend?

Hoe kan het dat u op basis van inspectierapporten niet twijfelt aan de conclusie van de Onderzoeksraad dat Foppen een normaal functionerend bedrijf was? En hoe kan het dat de NVWA aan de Onderzoeksraad heeft verklaard dat Foppen één van de betere bedrijven was?
In de rapporten die Omroep Gelderland op basis van de Wet Openbaarheid van Bestuur heeft bestudeerd, blijkt dat Foppen niet van onbesproken gedrag is. De rapporten van 2008 tot en met 2014 geven een beeld van een bedrijf dat stelselmatig de regels overtreedt
U stelt in de Kamerbrief van juni 2015 nog steeds dat Foppen voorafgaand aan het salmonella-incident in 2012 bekend stond als een normaal functionerend bedrijf, maar dat er daarna meerdere tekortkomingen zijn geconstateerd. U heeft het bedrijf zelfs na de latere tekortkomingen eind 2014 onder verscherpt toezicht gesteld. Terwijl vóór 2012 vergelijkbare overtredingen werden geconstateerd.
Als u leest dat het bedrijf de afgelopen acht jaar
  • verboden middelen heeft gebruikt
  • microbiologisch onderzoek niet goed deed
  • gevaren- en risicoanalyses niet op orde had
  • faalde bij Listeria-onderzoek  en
  • etiketten verwisselde,
concludeert u dan ook dat de tekortkomingen van vóór 2012 vergelijkbaar zijn met die van ná 2012?
Passen deze overtredingen bij een normaal functionerend bedrijf?

2 Vogelpoep in ruimte met zalm?

Minister Schippers, hoe kunt u nog steeds concluderen dat de voedselveiligheid niet in het geding is geweest en dat er geen structurele afwijkingen zijn geweest?
In het inspectierapport van januari 2009 schrijft de NVWA: ‘Voor zover de voedselveiligheid niet (direct) in het geding was, werd volstaan met het geven van een opmerking. Daar waar de voedselveiligheid niet gewaarborgd werd, resulteerde dit in de kwalificatie ‘voldoet niet’.’
Deze punten voldeden in de ogen van de NVWA de afgelopen acht jaar niet:
  • het gebruik van verboden middelen, het onderzoek naar de Listeriabacterie, het in de verkoop brengen van met Listeria besmette zalm, het niet melden hiervan aan de NVWA, het verwisselen van de EG-nummers en de gevaren- en risico-analyses.
  • Er werden waarschuwingen en boetes voor uitgedeeld. Dat geldt ook voor de hygiëne in het bedrijf. Voor schimmels, condensvorming en afbladderende verfdeeltjes is jarenlang keer op keer gewaarschuwd. Pas in 2014 volgt de eerste boete hiervoor.
Als een persoon een product van de vloer pakt en weer in productie brengt, is dat normaal en kan dat gevaarlijk zijn? Als er vogelpoep in een ruimte wordt gevonden waar zalm wordt uitgepakt, kan dat geen gevaar opleveren? Van vogels is bekend dat ze salmonella over kunnen dragen via ontlasting. Uit het rapport van de Onderzoeksraad blijkt dat er ook in Griekenland ongedierte het bedrijf binnenkwam. Dus hoe kunt u garanderen dat de volksgezondheid nooit in gevaar is geweest?

3 Verschil tussen 2009 en 2014?

Minister Schippers, waar baseert u zich op als u in maart van dit jaar in antwoord op vragen van de SP zegt dat Foppen het voedselveiligheidssysteem had verbeterd na het salmonella-incident?
Duidelijk is dat er in 2009, 2010 en 2014 dezelfde en soortgelijke tekortkomingen zijn geconstateerd. Over de overtredingen van vóór 2012 zei u eerder dat dit geen structurele afwijkingen waren. Hoe kan het dan dat dezelfde problemen in 2014 nog niet zijn opgelost? Waarom zijn er juist na een dergelijk grote uitbraak tussen 2012 en eind 2014 geen grote inspecties meer geweest? En hoe kan het dat deze structurele tekortkomingen in andere controles in die periode niet zijn opgemerkt?

4 Listeria-onderzoek zes jaar niet op orde?

Op 29 september 2014 stelt u dat Foppen de Listeriaprocedures heeft aangepast. Maar bij de inspectie van november 2014 blijkt dit niet het geval te zijn. Hoe kunt u dat verklaren? Hoe kan het dat het Listeria-onderzoek zes jaar op rij niet op orde is geweest?

5 Verboden middel toegestaan?

Waarom heeft het ministerie toestemming gegeven voor het gebruik van Mucusol? En waarom heeft de NVWA niet ingegrepen terwijl de inspectie wist dat Mucusol en andere middelen worden gebruikt om vis te ontsmetten terwijl dit in Europa verboden is?
In 2008 en 2009 krijgt Foppen meer dan vier waarschuwingen voor het gebruik van het ontsmettende middel Mucusol. Op verzoek van Foppen besluit uw ministerie om het middel wel als ontslijmingsmiddel toe te staan, maar niet als ontsmettingsmiddel.
In 2015 geeft de NVWA aan Omroep Gelderland toe dat visbedrijven het middel ook op de verboden ontsmettende manier gebruiken. Foppen ontkent dat het bedrijf het middel heeft gebruikt om vis op te lappen en om de houdbaarheid te verlengen. Uit inspectierapporten uit 2008 blijkt dat het middel in ieder geval ook in het spoelwater is aangetroffen.
  • Mucusol heeft een ontsmettende werking. Als het in Europa verboden is om ontsmettingsmiddelen te gebruiken, waarom wilt u het gebruik van Mucusol toch toe blijven staan, terwijl het middel hoe dan ook een ontsmettend effect heeft?
  • Het gebruik van waterstofperoxide is heel erg moeilijk om aan te tonen. Waarom neemt u het risico om Mucusol toe te staan als ontslijmingsmiddel? Hierdoor kunnen bedrijven het middel legaal in huis hebben, terwijl bijna niet te controleren is of het illegaal gebruikt wordt. Hoe wilt u aan gaan tonen dat het middel op niet toegestane wijze wordt gebruikt?
  • U stelt dat het ontslijmingsmiddel gebruikt mag worden zolang het gebruik veilig is. Wat is veilig gebruik? Wanneer is het niet meer veilig? De NVWA heeft aan Omroep Gelderland kenbaar gemaakt dat na de toestemming voor het gebruik niet meer op het middel gecontroleerd is... Hoe kunt u garanderen dat het middel veilig gebruikt is?
  • U schrijft over het middel Freebac D150, dat dit middel niet is toegestaan. In de folder over dit middel staat dat er in Nederland sinds 2001 toestemming voor zou zijn gegeven. Hoe kan dat?
  • U schrijft dat het middel niet in de visindustrie zou worden toegepast. De folder zegt van wel. En ook de NVWA heeft aan Omroep Gelderland laten weten dat de signalen bekend zijn dat het middel in Nederland wordt gebruikt om vis te ontsmetten.

6 Rapport opnieuw bekijken?

Gaat u het rapport van de Onderzoeksraad opnieuw onder de loep nemen? Iets wat de voormalige voorzitter van de Raad, Pieter van Vollenhoven, ook al heeft geadviseerd?
Enkele conclusies van de Onderzoeksraad waar u nog eens over na zou kunnen denken:
  • Volgens de Onderzoeksraad had Foppen veel aandacht voor de voedselveiligheid en voldeed het bedrijf aan de eisen van de gangbare voedselveiligheidsaanpak. De Raad prijst de uitwerking van het voedselveiligheidssysteem en de gevarenanalyses van Foppen. De Onderzoeksraad beschrijft dat er sporadische tekortkomingen waren die niet leidden tot herinspectie van de NVWA.
  • Waarom zijn de overtredingen van 2008 tot september 2012 niet terug te lezen in het rapport en vindt u, gezien de overtredingen, dat Foppen inderdaad de voedselveiligheid op orde had?
  • De Onderzoeksraad schrijft dat het eigen laboratorium wordt ingezet voor bemonstering en het uitvoeren van analyses. Hierbij wordt niet vermeld dat de NVWA al meerdere keren heeft geconstateerd dat de analyses niet voldoen en dat het om een niet-geaccrediteerd laboratorium gaat.
  • Hoe kan het dat de Onderzoeksraad het als positief beoordeelt dat Foppen het gesprek aangaat over het toestaan van een specifiek ontsmettingsmiddel? Het zal hier gaan over het middel Mucusol dat op verzoek van Foppen door uw ministerie is toegestaan. Helaas lezen we in het rapport niets terug over wat de Onderzoeksraad ervan vindt dat ontsmettende middelen worden toegestaan
  • En tot slot: Was het wel een onfortuinlijke samenloop van omstandigheden zoals de Onderzoeksraad stelt? Want salmonella zou volgens het onderzoek geen logisch verband zijn in combinatie met zalm. Maar als je in het rapport leest dat er ongedierte rondliep en vloog, dat in de zomer van 2012 buitendeuren wagenwijd open stonden en dat schone productiematerialen bij de vieze werden gezet in de hete Griekse opslagruimte ...  dan kun je je op z’n minst afvragen of een normaal functionerend bedrijf geen maatregelen zou nemen tegen dergelijke omstandigheden. En kun je dan zoals de Onderzoeksraad concluderen dat ondanks alle voorzorg de besmetting kon gebeuren?
Over de risico’s bij de Noorse zalmkwekerijen is niets te lezen. Evenals over het gebruik van injectoren. In het debat van 2 oktober vorig jaar stelt u vast dat zalm met pekel wordt geïnjecteerd. Als er een besmetting is dan is deze via deze naaldjes snel te verspreiden, omdat alle zalm hiermee geïnjecteerd kan worden.

7 Einde verscherpt toezicht Foppen in zicht?

Foppen staat nog steeds onder verscherpt toezicht. In september kwam het bericht naar buiten dat Foppen inmiddels de gevaren- en risico-analyses op orde heeft en dat dit ook geldt voor het Listeria-onderzoek. Er wordt geen gebruik meer gemaakt van het eigen niet geaccrediteerde laboratorium. Wat moet Foppen nog doen voordat u het verscherpt toezicht opheft?

8 Visbedrijven weer op orde?

De kleurcode van de NVWA om bedrijven in te delen in de code groen, geel, oranje en rood is aangepast. Bij uw antwoorden op Kamervragen blijkt dat er geen enkel visbedrijf meer op rood staat. Betekent dit dat Foppen uit de code rood is?
Er zitten nog maar 3 bedrijven in code oranje. Dit terwijl onlangs nog duidelijk werd dat meer dan de helft van de 400 visbedrijven op oranje stond. Dit omdat er veel overtredingen waren vastgesteld bij deze bedrijven. Hoe kan het dat er nu nog maar 3 bedrijven op oranje staan? Heeft de vissector zich in korte tijd zo enorm verbeterd?

9 Hoe lang wachten op openbaarmaking?

Vindt u de afhandeling door de NVWA van een Wob-verzoek inderdaad voorbeeldig? U schrijft in uw plan van aanpak van oktober 2015 dat de NVWA adequaat reageert op Wob-verzoeken. U zegt dat de doelen voor een tijdige en adequate afhandeling zijn bereikt.
Hoe kan het dan dat Omroep Gelderland telkens ruim vijf maanden moet wachten totdat er weer nieuwe stukken openbaar worden. Dit terwijl de officiële termijn vier weken is. Wat gaat u eraan doen om de Wob-procedure te versnellen?
💬 WhatsApp ons!
Heb jij een tip of opmerking? Stuur ons een bericht op 06 - 220 543 52 of stuur een mail: omroep@gld.nl!