Een vriendschap voor het leven tussen een Nijmeegse jongen en een Amerikaanse soldaat

17 november 2022, 16:39 • 3 minuten leestijd

Theo en Albert: een bijzondere vriendschap © Omroep B&D

GROESBEEK - Oorlog ontwricht het normale leven. Wanneer het alledaagse opeens vervangen wordt door de strijd om leven en dood, doen gewone mensen dingen die zij niet voor mogelijk hadden gehouden en ontstaan in korte tijd hechte vriendschappen voor het leven. Van 18 november 2022 t/m 9 april 2023 vertelt het Vrijheidsmuseum het verhaal over  zo’n vriendschap in de tijdelijke expositie ‘Albert & Theo: een bijzondere vriendschap’. Een vriendschap, ontstaan in een periode van angst en geweld, maar ook van heldenmoed en het nastreven van idealen.

"Albert Tarbell is één van twintig inheemse soldaten die in en rondom Nijmegen hebben gevochten. Het waren parachutisten tijdens Operatie Market Garden. Tarbell was sowieso een belangrijk persoon van de Nijmeegse oorlogsgeschiedenis omdat hij ook heeft deelgenomen aan de oversteek", zo vertelt Dr. Mathilde Roza, Amerikanist en universitair hoofddocent aan de Radboud Universiteit, en tevens samensteller van de expositie.

Albert Tarbell was een 21-jarige jongeman van Mohawk afkomst. De Mohawks zijn een inheems Amerikaans volk ,dat vooral leefde in het noorden van de huidige staat New York. Hier leven ze nog steeds, als ook in het aangrenzende Canada. Het leven van Albert veranderde volledig door de oorlog. In 1940 gaat hij al in dienst bij het Canadese leger, en schopt het op 21-jarige leeftijd tot paratrooper.

"Een bijzonder verhaal is het ook", zo vervolgt Dr. Roza, "omdat hij in september 1944 contact kreeg met een Nijmeegse jongen, destijds 15 jaar, Theo Smolders. Toen ik daar onderzoek naar ging doen, bleek Theo nog in leven te zijn, en daarom heb ik de vriendschap die er toen geweest is in beeld kunnen brengen".

Het leven van de Nijmeegse Theo veranderde ook plotsklaps. Eerst door het bombardement op Nijmegen waarbij hij zijn ouderlijk huis aan de Bloemerstraat kwijtraakte, en daarna de bevrijding. Het is een avontuurlijke jongen en heeft veel contact met de geallieerde bevrijders. In de bossen rond Groesbeek ontmoet hij dan Sgt. Albert A. Tarbell.

Het zoeken naar vrijheid, het kwijtraken van huis en thuis, is dan een basis voor een vriendschap die levenslang blijft bestaan. Dat vind ik een ontroerend gegeven

"Alles is hij kwijtgeraakt, z'n huis, z'n wijk en hij is twee keer geëvacueerd", zo vertelt Mathilde Roza verder over Theo Smolders. "En in die periode van ontheemd zijn ontmoet hij een man, eigenlijk nog een jongen, van de andere kant van de oceaan. Die vanuit zijn eigen cultuur heeft meegemaakt dat hij zijn land ook moest verdedigen en moest opkomen voor zijn bestaansrecht in eigen land. Het zoeken naar vrijheid, het kwijtraken van huis en thuis, is dan een basis voor een vriendschap die levenslang blijft bestaan. Dat vind ik een ontroerend gegeven".

De tentoonstelling 'Een bijzondere vriendschap' brengt hun vriendschap en hun oorlogservaringen in en rondom Nijmegen in beeld. De opening vond plaats op donderdagmiddag 17 november, in het bijzijn van Theo Smolders. De expositie is te bezoeken tot en met 9 april in het Vrijheidsmuseum in Groesbeek.