De Freule van Dorth komt tot leven in het Steengroevetheater
WINTERSWIJK - De Ridders van Gelre geven je tijdens de zomer tips voor leuke historische uitjes. Deze keer: de voorstelling De Freule in het Steengroevetheater in Winterswijk. Dit gaat over de Freule van Dorth, de enige Nederlandse vrouw die door een militaire rechtbank ter dood is veroordeeld en ter dood gebracht. Dat gebeurde weliswaar al in 1799, maar deze zomer herleeft ze dus in deze bijzondere voorstelling.
De voorstelling wordt vier avonden gespeeld: op 9, 10, 12 en 13 augustus. Kaarten zijn te krijgen bij het theater. Er is een voorproefje gemaakt van de voorstelling die eigenlijk al in 2020 te zien zou zijn, maar vanwege corona is uitgesteld. Maar gelukkig gaat het deze zomer wel door!
Maar hoe zat het ook al weer met de Freule? De Ridders helpen je om je geheugen weer even op te frissen. Maar je kan natuurlijk ook naar dit fragment uit Ridders van Gelre kijken.
We gaan terug naar het jaar 1799, de Oranjes zijn gevlucht naar Engeland en de patriotten zijn de baas. Niet iedereen was blij met het vertrek van de Oranjes. Zo ook de freule van Dordt. Zij was een bijdehante tante en zeer Oranjegezind. Dat heeft ze met de dood moeten bekopen. De Freule van Dordt is de enige vrouw die in Nederland om politieke redenen ter dood is gebracht.
Op 5 september 1799 leek het tij te keren voor Oranjegezinden: Achterhoekse aanhangers van de Oranjes wilden het regime omver werpen. De vrijheidsboom op de Markt in Winterswijk is omgehakt, de Oranjevlag werd uitgestoken en een proclamatie voorgelezen dat de Oranjes nu weer de baas waren.
Toen de Freule daarvan hoorde hing ze de oranje vlag uit en reed ze in een rijkelijk Oranje versierd rijtuig Lichtenvoorde binnen. Oranje aanhangers trakteerden de inwoners op een toespraak en Oranje strikken. Met haar rijtuig ging de Freule naar Groenlo, volgens geruchten zou de Prins van Oranje daar zijn. Maar dat bleken inderdaad geruchten en de Freule keerde terug.
"Het was maar een patriot"
Die avond bleek de omwenteling al te zijn mislukt. Maar die dag was daar tijdens een caféruzie een bekende plaatselijke patriot om het leven gekomen. De freule liet duidelijk merken dat ze dat niet erg vond om het zacht uit te drukken: het was maar een patriot. En: er moeten er nog meer aan! En ze wilde hun koetsier terugsturen naar Groenlo om een paar honderd soldaten te halen om alle patriotten kapot te maken. Dat waren gevaarlijke woorden waarvoor ze de doodstraf heeft gekregen. De nacht voor haar dood schrijft ze deze afscheidsbrief naar een vriend:
Mijn waarde vriend,
Ik bedank u zeer voor alle vriendelijkheid aan mij beweezen in dit leven. Ik schrijf deze om 4 uuren, dus 7 uuren voordat mij het door een kogel zal benomen worden. De reijs van Groenlo, enz. enz. is de oorzaak van mijn dood. Ik vind in derzelve een verzoend God. Troost mijn ongelukkige broeder die mij tot in de dood benauwd. Weest zo goed en zegt een eeuwig vaarwel aan alle mijn bekenden.
J.M.C.J. van Dorth
Genadeschot
Vlakbij het Joodse kerkhof was de exectie, op een stoel die op een platte kar stond. Er stonden veel mensen langs de kant van de weg. Eenmaal van de kar gaf de freule haar snuifdoos aan een oude soldaat van het vuurpeloton en smeekte hem dat hij haar goed zou raken zodat ze niet lang zou hoeven lijden. Maar dat lukte niet helemaal, want eenmaal in de kist bewoog ze nog. Toen kreeg ze het genadeschot. Haar arm zou uit de kist omhoog zijn gekomen vanwege het enorme onrecht dat haar is aangedaan. Ze is 52 jaar geworden.
