De Ridders tippen Heveadorp als Historisch Uitje van de week
HEVEADORP - Het is zomer! Tijd om erop uit te gaan. De Ridders van Gelre geven je elke woensdag de leukste tips voor een historisch uitje. Deze week geen evenement, maar een ontdekkingstocht op eigen gelegenheid, getipt door Ria Orsel-Delwig: het schitterende Heveadorp! Dit begin 20ste eeuw gebouwde fabrieksdorp ligt op een schitterende plek aan de rand van de Veluwe met verre uitzichten over de grote rivieren. In 1914 vestigde de rubberfabriek Hevea zich hier en bouwde voor de werknemers bijna 100 woningen in Engelse landhuisstijl.
Eind 19e, begin 20ste eeuw lag op de plek van Heveadorp een modelboerderij. In 1915 kocht de Groningse rubberfabrikant Wilhelmi het terrein, om er een fabriek te bouwen. Hij gaf architect Jan Rothuizen opdracht om huizen voor de werknemers van de fabriek te bouwen, zo ontstond in 1916 Heveadorp. Hevea is het Latijnse woord voor de rubberboom.
Fabrieksdorp
Oorspronkelijk bestond Heveadorp uit 83 woningen voor arbeiders en 14 voor het hogere personeel en een directiewoning: Huize Rijngoud. De meeste huizen hebben een rieten dak en zijn gebouwd in een mengvorm van de Cottagestijl en de Amsterdamse School.
De werknemers hadden hier goede huisvesting tegen een redelijke prijs, maar daartegenover stond de controle van de fabriek: mevrouw Wilhelmi -de vrouw van de directeur- kon zomaar komen controleren of het huis wel schoon genoeg was. En ‘s avonds werd op een door de fabriek bepaalde tijd de elektriciteit afgesloten: dan ging iedereen tenminste op tijd naar bed.
Verwoestingen door de oorlog
In september 1944 is Heveadorp tijdens operatie Market Garden bevrijd door de Engelsen, maar kort daarna weer heroverd dood de Duitsers. Toen Arnhem een brug te ver bleek moesten de geallieerde soldaten zich van de noordoever van de Rijn terugtrekken naar de Betuwe. Het Duitse leger groef zich in op de stuwwal rond Heveadorp. De inwoners moesten weg, zij zijn verplpicht geëvacueerd door de bezetter. Om hun loopgraven en stellingen te versterken hebben de Duitsers alles wat ze konden gebruiken uit de huizen en gebouwen in Heveadorp gehaald. Bij terugkeer bleken veel huizen verwoest en lagen spullen verspreid door de hele omgeving.
Bewoners redden het dorp
In 1977 is de fabriek gesloten en in 1980 is het gebouw afgebroken. Het ging al jaren niet goed met het bedrijf en er was weinig geld voor het onderhouden van de woningen. Afbraak dreigde, maar dat hebben de bewoners weten te voorkomen. Daardoor kunnen we tot op de dag van vandaag genieten van dit schitterende fabrieksdorp, dat sinds 2010 ook een zelfstandig dorp is.
Praktische informatie over de wandeling
Tijdens het 100-jarig bestaan van Heveadorp is er een historische wandeling door het dorp uitgezet door de bewonersvereniging, met bordjes met foto's. Na afloop van de jubileumviering zijn deze bordjes weggehaald, maar gelukkig digitaal nog steeds te bekijken. Op de wandelsite routeyou is de wandeling te maken, inclusief alle historische informatie en mooie oude foto's. Klik hier om naar de wandeling te gaan. De route gaat over een afstand van 3,6 kilometer en voert langs 35 historische locaties. De route begint bij ‘Huis de Tol’ aan de Fonteinallee. De informatie bij de foto's is ook de beluisteren via spotify.
Je kan ook een niet interactieve plattegrond van Heveadorp met interessante punten erop downloaden, maar die is met minder informatie dan de routeyou-wandeling.
